Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 6

lendur og enn eiga undir högg að sækja.
Ef eitthvað er, þá eru Söngvar Saíans
heimssýn hins burtflutta. Þeir eru einmitt
skrifaðir út frá þeirri reynslu af rótleysi,
aðskilnaði og ummyndun (hægfara eða
hraðri, sársaukafullri eða ánægjulegri)
sem hinn burtflutti býr við, og þar er að
mínu mati hægt að sjá myndhverfingu
mannkyns alls.
Sagan snýst um nokkrar persónur sem
flestar eru breskir múslimir, eða sprottnar
úr þeim jarðvegi, án þess að rækja mikið
trú sína, og glíma einmitt við þau alvar-
legu vandamál sem hafa komið upp á yfir-
borðið í tengslum við bókina, vandamál
blöndunar og einangrunar, vandann að
sætta hið gamla og nýja. Þeir sem snúast
nú ákafast gegn skáldsögunni eru þeirrar
skoðunar að það muni óhjákvæmilega
veikja og rústa þeirra eigin menningu ef
hún blandist annarri. Ég er á öndverðum
meiði. í Söngvum Satans er haldið á lofti
merki blöndunar, óhreinleika, víxlverk-
unar, þeirrar umbreytingar sem verður
þegar manneskjur, menningarheildir,
hugmyndir, stjórnmálastefnur, kvik-
myndir og söngvar tengjast á nýjan og
óvæntan hátt. Þar er blendingnum fagnað
og látinn í ljós uggur um óbilgirni hins
Hreina. Hrærigrautur, kássa, sittlítið af
hverju, þannig verður nýjung til. Það er
hið stórkostlega tækifæri sem viðamiklir
fólksflutningar færa veröldinni, og ég hef
reynt að grípa það. Söngvar Satans eru
hlynntir því að eitthvað sé í deiglunni, að
eitthvað sé á seyði. Þeir eru ástaróður til
blendingseðlis okkar.
I gegnum mannkynssöguna hafa postul-
ar hreinleikans, þeir sem hafa talið sig
geta útskýrt allt, leitt hörmungar yfir
venjulegar, ráðvilltar manneskjur. Líkt og
margar milljónir manna er ég bastarður
sögunnar. Kannski erum við það öll, hvort
sem við erum svört, brún eða hvít, og við
flæðum inn í hvert annað, eins og ein
sögupersóna mín sagði einhvern tíma, líkt
og kryddtegundir þegar maður eldar.
Glíma hreinleika og saurgunar, sem er
líka glíma Robespierre og Dantons, glíma
munksins og óstýriláta drengsins, glíma
siðavendni og óknytta, þeirrar forheimsk-
unar sem í þrælsóttanum býr og stráks-
skapar, þessi glíma er ekki ný af nálinni;
ég segi, megi hún halda áfram. Mann-
eskjan skilur sjálfa sig og skapar sér fram-
tíð með því deila og takast á og draga í efa
og segja hið ósegjanlega; ekki með því að
kikna í hnáliðunum, hvort heldur er fyrir
guðum eða mönnum.
Söngvar Satans eru vonandi verk sem í
er róttækt andóf og efasemdir og nýsköp-
un. En þeir eru ekki sú bók sem haldið
hefur verið fram að hún sé, sú bók sem
geymir „ekki annað en óþverra og dóna-
skap og níð“ og hefur ýtt fólki út á göt-
urnar út um allan heim.
Sú bók er einfaldlega ekki til.
Ég vil segja þetta við hina fjölmörgu
venjulegu, heiðarlegu og sanngjörnu
múslima, á borð við þá sem ég hef þekkt
allt mitt líf, og hafa veitt mér mikið af
innblæstrinum í verk mitt: að vera hafnað
og hrakyrtur af, svo að segja, sínum eigin
sögupersónum er áfall fyrir hvern rithöf-
und. Mér er ljóst að margir múslimar hafa
orðið fyrir áfalli líka. Kannski væri gagn-
kvæm viðurkenning á því gagnkvæma
áfalli spor í rétta átt. Reynum að treysta á
góða trú hver annars.
Ég geri mér grein fyrir að þarna er til
mikils mælst. Það er búið að nota nóg af
stóryrðum. Múslimar hafa verið kallaðir
4
TMM 1990:2