Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Page 101

SJÖ LYKLAR AÐ EINNl SKRÁ
miðju-endis-reglu Aristótelesar af sinni gömlu braut og mylja hana niður
fyrir veruleika sundurlauss samtímans. Því enda líka flestir spámenn hinnar
ólínulegu reglu netlesturins á því að undirstrika að hversu hlykkjótt sem leið
netverjanna virðist vera, endar hún ætíð á því að mynda einhverskonar frá-
sögn. Jafnvel þótt sýnileg ummerki „heildarinnar“ í aristótelískum skilningi
skorti er hún þarna samt, innra skipulag hennar er okkur einungis hulið.
Dulsálarfræðileg öfl, bældar minningar og þráhyggjur skipuleggja leitina og
stjórna henni. Áhugasvið þess sem slær inn leitarorði í Alta Vista eða Yahoo!
er í sjálfu sér frásögn, skipuleg röð með upphafi, miðju og endi og leitin á
vefnum í raun samskonar aðgerð og leit sálkönnuðarins að því sem þrýstir á í
ómeðvituðum kjöllurum sjúklingsins. Margir kannast við hve gaman það er
að athuga hnappinn á netforritunum sem merktur er History og sjá hvernig
netferðir síðustu daga og vikna raðast upp. Að undra sig á því hvern fjand-
ann maður var að þvælast inni á heimasíðu húsmóður í Nýju-Mexíkó, til
hvers maður var að lesa sér til um SADC, Þróunarsamtök Suður-Afríku-
ríkja, eða hvernig á því stóð að maður villtist inn á heimasíðu Tate Gallery í
London að ekki sé talað um öll X-merkin sem minna á hvað knýr í raun og
veru áfr am þessa leit, þessa girnd og þetta hungur eftir upplýsingum. Þannig
endar samhengislaust villuráf að lokum í þráðbeinni frásögn, Aristóteles
sigrar að lokum. Hliðarstökkin voru ekki brot á línulegri frásögn heldur fyr-
irsjáanlegar beygjur á leið sem aldrei var háð tilviljun eða duttlungum. Mað-
urinn er íjarstýrður af sér sjálfum. Skæðasti andstæðingur módernismans
var í raun Sigmund Freud. I heimi hans á sér allt einhverja ástæðu. Þar á hver
dagur sitt ófrávíkjanlega plott. Þar er hver maður óumflýjanleg flétta.
II
í raun er það óskiljanlegt að við skulum enn þarfnast fléttunnar. Enginn trúir
á mátt hennar til eins eða neins. Við sjáum ekki sögu okkar sjálffa eða samfé-
lags okkar sem fléttu. Þar eiga atburðir sér einungis stað vegna þess að þeir
eiga sér stað, engin skynsemi, engin framsýni og engin forskrift tengir saman
tilviljanir og staðbundnar lausnir. Og takist okkur að draga upp plott er það
sjaldnast línulegt ferli þar sem aðal- og aukaatriði hanga saman eins og
melónufræ á festi. Fléttan okkar er ofsóknaróð. í henni verða öll aukaatriði
að aðalatriðum og skáldaðar. forsendur verða raunverulegir aflvakar. Bak við
hana er enginn þekkingarfræðilegur grundvöllur sem megnar að skilja á
milli þess sanna og ósanna sem saga okkar á að segja ffá. Við stöndum
frammi fýrir óteljandi fjölda smáatriða sem öll þykjast vera uppsprettur
merkingar. í þessari sögu er engin rökfræði og við sjálf erum vonlausir rök-
fræðingar. Borin áfram af merkingarhungri umturnum við heiminum í
óendanlega atburðakeðju sem byggir á sviplíkindum og samhljómi,
TMM 1998:3
www.mm.is
99