Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Síða 103

SJÖ LYKLAR AÐ EINNl SKRÁ
smám saman að renna sitt skeið á enda væri ég að gera mig sekan um svipaða
dómsdagsþrá og hefur einkennt öll skrif um menningarmál á þessari öld.
Þessa þrálátu von um að einn fagran dag eigum við eftir að vakna upp í heimi
sem ekki er lengur „nútími“ heldur eilíft ástand stöðugs stöðugleika. En ein-
hverskonar mót hafa átt sér stað, einhverskonar skil sem að vísu binda ekki
enda á „nútímann“ en sem framlengja hann á annan hátt en áður. Það er
tímanna tákn að tvíddklæddir rökgreiningarmenn skuli nú ganga hver af
öðrum fram á senubrún og reyna að sundurliða hið sanna og ósanna í sam-
tímamenningunni með tilliti til altækra viðmiða. Eins og aðrar hræætur bíta
þeir fyrst í bráðina eftir að rándýrin hafa kjamsað á bestu bitunum og finnst
hún því römm og fúl en telja sér trú um að módernistasteikin hafi verið betri.
En fyrst minnst er á módernisma og mat er gaman að segja frá því að eitt af
því sem einkenndi fæðið á tímum módernismans var að það var „djúpt“.
Listamenn módernismans átu aldrei yfirborðslega. Bragðið af steikunum
var dýpra, það var lengra niður á bollabotnana og vínin voru líka dýpri.
Meira að segja sóðalegar matkrár við hliðargöturnar út af Saint-Germain de
Prés höfðu bara djúpa rétti á boðstólum og vínið í existensíalistakjöllurun-
um þar fyrir neðan var það dýpsta af öllu, virkilega sannkallað hyldýpisvín.
Já, hinir módernísku listamenn voru kafarar, ffoskmenn á leið niður í óræði
djúpanna þar sem þeirra biðu Gordíonshnútar til að leysa og Medúsuhöfuð
að höggva, skákþrautir að ráða og pissuskálar til að hengja upp á vegg í nýja
listasafninu í Baden Getty-Guggenheim. Komnir ofan á botninn ortu þeir
ljóð um háleitar vélar og skrifuðu greinar um samþættingu hefðar og nú-
tíma, fáruðust yfir firringunni og leystust síðan upp sem skyldunámsefni í
menntaskólum. Og rétti nú hver upp hönd, var það ekki kvöl að alast upp
með hefð módernismans á herðunum? Að þurfa að lesa Beckett bara vegna
þess að hann var Beckett, að pína sig til að horfa á þátt í sjónvarpinu um bláa
tímabil Picassos og hlusta á Disneysándtrakk Stravínskíjs, aðeins í þeirri von
að fá einhverja brotakennda hlutdeild í frummyndaheiminum á Parnassost-
indi. Það er varla nema von að síðmódernistunum hafi boðið við allri þessari
dýpt, öllum þessum hyljum og þessum endalausu sjálfum sem sífellt voru að
ausa snilldarverkum upp úr sínum óendanlega nevrósubrunni; já, öllum
þessum Frumleika, þessari endalausu tryggingu á einstökum karlsjálfs-
myndum, þessari þöggun, valdbeitingu og geldingu í nafni dýptarinnar. Þeir
skildu að það er engin þörf á því að vera einstakt sjálf. Það var alveg eins gott
að vera samsett vara markaðssamfélagsins, en hins vegar létu þeir því ósvar-
að hvort það væri eitthvað betra. Ég held reyndar að svo hafi ekki verið. En ég
held að það hafi verið mikilvægt að halda því ffam og standa fastur á því
nokkra stund þangað til annað kæmi á daginn.
TMM 1998:3
www.mm.is
101