Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Page 157

RITDÓMAR
Fomar ástir og nýjar
Reyndar er ástin rauður þráður þessarar
bókar og skáldið leyfir okkur að halda að
ungi karlmaðurinn í miðju hennar yrki
hér um liðnar ástir sínar og lifandi. Fyrst
og ffemst eru þetta þó ungar ástir og þær
eru tjáðar hispurslaust en með djúpri
virðingu fyrir viðfangsefninu.
Fyrsta ljóð bókarinnar sýnir „Allt það
sem hylur nekt þína“ og beitir kvik-
myndatækni, fer smám saman úr nær-
mynd í víðmynd. Byrjar á því sem næst er
líkama hinnar elskuðu, náttkjólnum,
nærbuxunum og dúnsænginni, færir sig
svo hægt en þó hratt ffá henni: úr íbúð út í
garð, götu, borg, land, haf, Evrópu, jörð-
ina, himingeiminn, sólkerfin. Allt þetta:
Nekt þína hylur og hefur í nótt fyrir sig,
heimurinn sem bara snýst allur kringum
Þ'g-
1 „Nótt“ er skáldið vonsvikið; stúlkan veit
ekki hve fegurð hennar getur sært, og
ennþá meira særir hún skáldið í „Októ-
ber“. í „Júní“ er ekkert sumar án hennar,
en ef til vill er það ekki sama stúlkan held-
ur sú nýja sem enn er í lífi skáldsins, „ung
og fögur“, þegar bókinni lýkur. Ef til vill er
hinnar glötuðu unnustu minnst í sonn-
ettunni yndislegu „Hús í garði“ sem lýsir
á einlægan hátt með heitum undirtóni
vináttu tveggja ungmenna.
Hinni lifandi ást er lýst í nokkrum
ljóðum. Skemmtilegast þeirra er „Síðasti
strætó fer korter í eitt“ sem dregur upp
hversdagslega en þó nýstárlega mynd af
pari með spennu í tíma sem nær hámarki
í antíklímax í lokalínum. Sú innilegasta
heitir „Hlutverkin þín“ og sýnir skyndi-
myndir af stúlkunni á óskáldlegustu
stöðum og áhrifunum sem hún hefur á
fólkið í kringum sig, kjörbúðareiganda,
konuna á neðri hæðinni, blaðburðar-
dreng, vagnstjóra á númer fjögur og
sundlaugarvörð. Ástfangni pilturinn
nýtur þess að horfa á fólk tigna gyðjuna í
fullri vissu um að hann einn fái að sjá
hana í aðalhlutverkinu.
Töfrar hversdagsleikans
Að sýna hvað óskáldlegur hversdagsleik-
inn getur verið skáldlegur er hið undir-
liggjandi markmið þessara ljóða. Að því
lýtur aðferð þeirra: Skýrslukenndar
upptalningarnar sem komið er fýrir í
virðulegu formi. Kristján Þórður veltir
sér ekki upp úr smáatriðum hversdags-
leikans heldur hleður þeim saman
þannig að úr verða fjölbreyttar, lifandi
myndir af fjölda fólks; heilli höfuðborg
(að minnsta kosti miðbænum).
Þó að ungi maðurinn - sem bæði
horfir angurvær til liðins tíma í lífi sínu
og þjóðarinnar og bjartsýnn á nútímann
- og stúlkan (stúlkurnar) hans myndi
kjarna persónusafnsins gerir hann ljóst
að í kringum þau er iðandi mannlíf þar
sem hver og einn á sinn sjarma, meira að
segja hnýsni mannvinurinn Jóhann sem
minnir skemmtilega á fótbrotna blaða-
manninn í kvikmynd Hitchcocks
Glugginn á bakhliðinni. Málið er að
„Reykjavík er ekki bara ...“:
Nokkrar snjóþungar götur sem bílar með
erfiði aka,
auðnarleg portin og vindbarið Laekjartorg,
íbúðarhús þar sem einungis myndböndin
vaka
að enduðu hversdagsins vafstri. Nei, lifandi
borg.
Það sem gerir hana lifandi í þessari
sonnettu er menningin, og Kristján
Þórður er óragur við að nefna samtíma-
menn sína á nafn, liðna og lifandi:
Tómas, Halldór Kiljan, Stein, Bubba,
Sigurð Pálsson, Þórarin Eldjárn og Þor-
stein Gylfason.
í öðrum ljóðum er það almenningur
sem gefur borginni líf og lit. Þegar hann
yrkir um tónleika hjá Bob Dylan er
stjarnan ekki í aðalhlutverki heldur hef-
ur skáldið auga á einum áheyrenda hans,
Brynjólfi Karlssyni. Þó er sonnettan öll
hlutlaus lýsing á tónleikunum og Dylan
- ffam að síðustu línu sem hittir beint í
hjartastað:
TMM 1998:3
www.mm.is
155