Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 127

Valdimar Briem
náttúrlega mikið og fallegt og eins fann ég, að þegar þetta nafn var nefnt, fékk
rómurinn stundum sérstakan hreim, sem minnti á húslesturinn eða bænavers-
in mín.
En Biblíuljóð sr. Valdimars voru ekki til á mínum bæ.
Það segir lítið um útbreiðslu þeirra.
Þau komu út í 2 bindum 1896 og 1897 og áttu greiða leið til þjóðarinnar,
því þá hafði sálmaskáldið sr. Valdimar sungið sig inn í hjarta hennar og átti
ást hennar og aðdáun óskipta að kalla.
Vestur-íslenskur prestur, sr. Friðrik J. Bergmann, var hér á ferð um alda-
mótin og gaf út ferðaminningar sínar (Island um aldamótin, 1901).
Hann sækir sr. Valdimar heim að Stóra-Núpi og skrifar þetta:
Ótal íslendingar hér fyrir vestan hafa spurt mig: Hvernig er séra Valdimar í hátt?
Og ég hef svarað: Það er einn hinn kempulegasti Islendingur, sem nú er uppi, hár
maður og þrekinn, orðinn nokkuð þungur af holdum, með mikið hár og skegg,
og er hárið orðið nærri hvítt en skeggið nokkru dekkra, hátt enni og björt augu
og snör. Hann er í viðtali nokkuð stríðinn og fullur af glettni, en síglaður og
skemmtilegur... (bls. 233).
/}
Hann kemur að Stóra-Núpi, afskekktu og rýru prestakalli, sem alls ekki var í neinu
áliti, ungur og bláfátækur maður...Þarna hefur hann setið mestallan sinn prests-
skap. Nú er hann orðinn frægur maður og búinn að gera Stóra-Núp svo frægan,
að þangað vilja nú flestir langferðamenn koma, sem til íslands fara (bls.232).
Ekkert er ofmælt í þessari umsögn.
Sá frægðarljómi, sem lék um prestinn og skáldið á Stóra-Núpi um þess-
ar mundir, stafaði frá þeirri sálmabók kirkjunnar, sem kom út árið 1886. Sú
bók var kirkjulegt og menningarlegt stórafrek. Þjóðin hafði frá upphafi 19. ald-
ar búið við sálmabók, sem sætti rökstuddri gagnrýni, þegar hún kom út, fyr-
ir ólipra kveðandi, mállýti og trúarlega megurð. Vitaskuld er ósanngjarnt að
dæma þá bók, eins og aðrar, út frá forsendum annarra tíma eða án tillits til
þess kveðskapar, sem varð að víkja fyrir henni. En því verður ekki neitað, að
hún var sett saman af allmiklu einsýni. Það var löngu tímabær og knýjandi
nauðsyn að efna til nýrrar sálmabókar. En aðgerðir í þá átt höfðu ekki verið
stefnufastar né tilþrifamiklar.
Með skipun sálmabókarnefndar 1878 urðu tímamót. Bókin, sem sú nefnd
tók saman, var um málvöndun og skáldlega áferð ávöxtur af þeirri þjóðlegu
vakningu, sem átti sterkustu rætur sínar að rekja til prestaskólans á Bessastöð-
um. Og hún var einnig veigamikil að efni til, styrk og ósvikin í trúarvitnis-
burði sínum og tilbeiðsluanda. Óhætt er að fullyrða, að hún hafi verið í
fremstu röð hliðstæðra bóka í heimi samtímans. Þorri landsmanna áttaði sig
fljótt á því, að með þessari sálmabók hafði þjóðin eignast gersemi.
125