Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 214

Hjalti Hugason
an er komið milli spjalda þeirrar bókar, sem hér er til athugunnar, heldur er
að verulegu leyti um textaútgáfu að ræða. Reiknast mér svo til, að hátt í fjórð-
ungurinn af lesmáli bókarinnar sé hrein textaútgáfa.
Þetta er að sjálfsögðu ekki sagt höfundi eða riti hans til hnjóðs, heldur til
að vekja athygli á eðli þess. Hér er um tvíþætt verk að ræða, textaútgáfu og
rannsóknarvinnu og er það í raun einkum síðari liður verksins, sem hér er til
athugunar. Vænti ég þess, að meðandmælandi minn muni fremur beina sjón-
um at textavinnunni.
Varðandi texta þá, sem upp eru teknir í ritið vil ég aðeins benda á, að ekki
er augljóst, að höfundur hafi farið rétta leið við val á þeim textum, sem hann
ákveður að birta. Til að mynda er ekki augljóst, hvers vegna höfundur birtir
ekki messuskrá eða ordinaríum Hanbókar Marteins Einarssonar á samfelld-
an hátt líkt og hann gerir síðar með efni úr handritinu í Ny kgl. Saml. Til þessa
væri full ástæða, þar sem rannsókn á þessum hluta bókarinnar skipar vegleg-
an sess í upphafi ritgerðarinnar og handbók þessi er nú aðeins til í einu heilu
eintaki, sem varðveitt er erlendis. Efni þetta er því álíka torfengið og efni um-
rædds handrits. Hins vegar orkar mjög tvímælis, hvort nauðsyn hefði verið
á, að taka upp handbókarefnið úr Graduale 1594 með þeim hætti, sem gert
er, þar sem það er þegar til í aðgengilegum útgáfum.
Ef segja má, að það orki tvímælis, hvort höfundur hafi valið rétt við birt-
ingar texta í ritgerð sinni, virðist hins vegar augljóst, að hann hafi valið
óheppilegustu leiðina, sem fyrir hendi er, við tengingu textanna og rannsókn-
arhluta ritgerðarinnar. Sú leið, sem farin er, felst í því, að textaútgáfan er felld
inn í ritgerðina með þeim hætti, að efni, er tengist messunni, er birt inni í fyrri
hluta ritgerðarinnar en efni, er lýtur að öðrum athöfnum kemur mestmegnis
í sérstökum bálki síðar í ritgerðinni. Texti og umfjöllun um hann tengist al-
mennt ekki með beinum hætti. Aðferð þessi leiðir því til þess, að lesandi á
erfitt með að fá yfirsýn yfir texta og úrvinnslu samtímis án látlausra flettinga
og leitar. Efni frá einstökum heimildunum klofnar einnig niður í afmarkaða
hluta, sem torveldar heildstæða athugun á þeim. Þá er ekki sömu aðferð beitt
við birtingu texta, er lúta að messunni og felldir eru inn í viðeigandi hluta rit-
gerðarinnar, og texta, er tengjast öðrum athöfnum og mynda afmarkaðan bálk
innan ritgerðarinnar. Allt leiðir þetta til þess, að hinir útgefnu textar týnast
einfaldlega í frumskógi ritgerðarinnar, sem fær á sig mun flóknari heildarsvip,
en ástæða virðist til. Heppilegra virðist að birta textana aftanmáls í bókarauka,
þó best væri að hafa þá í sérstöku hefti eða fylgiriti með ritgerð, eins og oft
er gert.
Vandamál það, sem hér um ræðir, tengist öðru veigamiklu atriði, sem er
bygging ritgerðarinnar í heild. Verður nú vikið að henni.
212