Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 213
Andmœli við doktorsvörn
geschriebene gottesdienstliche Handlung.“ (Theol. Fach- und Fremdwörtern-
buch, 1969:147) Þar með fær hugtakið atferli á vissan hátt andstæða merk-
ingu við það, sem að ofan greinir og tíðkast í íslensku máli almennt, þar sem
það er í ritgerðinni einkum notað um fyrirfram ákveðið og formlega fyrirskip-
aða aðferð. Það er einmitt í þeirri merkingu, sem höfundur notar hugtakið.
Með því á hann við þá helgisiði, sem ætlast var til að framkvæmdir væru, en
ekki hegðunarmunstur, sem hægt er að segja með vissu til um, að tíðkuð hafi
verið með þeim hætti, sem fyrirskipaður var.
Miðað við þær rannsóknarsögulegu aðstæður, sem ríkja nú um stundir, má
segja að höfundur hafi gefið hugtakinu vafsama og villandi merkingu. Gæti
þetta einnig bent til þess, að rannókn hans hafi verið framkvæmd í fullmik-
illi og skaðlegri einangrun frá því, sem gerst hefur og er að gerast á mörgum
sviðum sagnfræðivísinda og hefði getað auðgað verk hans um margt.
I raun má segja, að notkun þessa hlaðna og merkingarþrungna hugtaks sé
óþörf í ritgerð sr. Arngríms, enda er það fremur notað í stíllegum tilgangi en
af fræðilegri þörf. Við notkun þess er heldur ekki gætt samkvæmni. Það kem-
ur fram í því, að í heitum efnislega hliðstæðra kafla er það ýmist notað eða
því sleppt og virðist enginn munur á merkingu fyrirsagnanna eftir því, hvort
halakleppurinn fylgir eða ekki.
Hér hefur verið gerð athugasemd við notkun höfundar á hugtakinu atferli.
I því sambandi má benda á, að einn af veikleikum ritgerðarinnar felst einmitt
í því, að um efni hennar virðist fjallað um of í sögulegu tómarúmi, það er í
of mikilli fjarlægð frá raunverulegu atferli eða framkvæmd. Um þetta verð-
ur fjallað frekar, þegar tæpt er á söguskilningi höfundar.
Umfang ritgerðar og bygging
Við doktorsvörn sína hefur sr. Arngrímur Jónsson lagt fram veigamikið rit,
sem fyllir 489 blaðsíður þéttritaðs texta með smáu letri. Af því má sjá, að hér
er um veigamikið verk að ræða, þar sem fram eru settar niðurstöður umfangs-
mikilla rannsókna, er staðið hafa allt frá árinu 1976, eins og fram kemur í for-
mála ritgerðarinnar. Er í raun undarvert, að rit af þessu tagi skuli unnið í hjá-
verkum frá umfangsmikilli prestsþjónustu, að frátöldum nokkrum mánuðum,
er varið var til samfeldra rannsókna. Verður þetta þeim mun athyglisverðara,
þegar þess er gætt, að hér er um mikið nákvæmnisverk að ræða, sem að miklu
leyti byggir á frumrannsóknum á handritum og textasamanburði margra
ólíkra rita á ýmsum tungum og með ólíkum rithætti.
Þegar blaðað er í ritgerðinni og efnisyfirlit hennar kannað, kemur þó strax
í ljós, að höfundarvinna sr. Arngríms fyllir ekki allt það textamagn, sem sam-
211