Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 231

Persóna Jesú í Tómasarguðpjalli
Schweitzer hafði haldið fram. En hin upprunalega leit að hinum sögulega Jesú
snérist á hinn bóginn annað hvort um að slíta þráðinn milli hins jarðneska Jesú
og boðskaparins um hann ellegar þá að ná fram mynd sem væri hægt að skýra
á raunsæan hátt eins og til dæmis, og reyndar sér í lagi, með siðfræðilegum
hætti. Enda þótt Schweitzer sjálfur hafi ekki komist út úr söguskilningi fyr-
irrennara sinna á nítjándu öld þá urðu hugmyndir hans um notkun gyðinglegra
heimsslitabókmennta afgerandi til skilnings á boðskap Jesú um endi tímanna
allt fram á síðustu ár að áliti Pearsons.5
Kristsfræði Tómasarguðspjalls
Margar fyrstu tilraunir til að skilja kristsfræði Tómasarguðspjalls byggðust á
þeim misskilningi að guðspjallinu hefði verið safnað saman úr ýmsum heim-
ildum og þá bæði Nýja testamentinu og öðrum heimildum sem oft voru ein-
faldlega taldar hafa verið af gnostískum uppruna enda þótt ekki þætti alltaf
ljóst úr hvaða átt þær hefðu hafa átt að koma. Bertil Gártner heldur þannig
fram að safnarinn á bak við Tómasarguðspjall hafi skilið útundan einhver mið-
lægustu stef í boðskap Nýja testamentisins eins og til dæmis þeim sem fjalla
um uppfyllingu spádóma Gamla testamentisins. Hann telur að höfundur guð-
spjallsins hafi hreinlega ekki haft áhuga á spádómum um hinn frelsandi mess-
ías sem hefði átt að þjást og deyja í samræmi við fornar ritningar. Ástæður
þessa rekur Gártner til gnostískra áhrifa á höfundinn sem hann telur að hafi
ekki haft tilhneigingar til notkunar á Gamla testamentinu. Þá telur hann að
höfundur hafi sömuleiðis útilokað stefin um friðþægjandi dauða Jesú fyrir
upprisuna jafnt og endurkomu Jesú og lokadóm.6
Enda þótt Gártner telji, og það ranglega,7 að gyðingleg stef hafi ekki ver-
ið í hávegum höfð í hópum gnostíkea þá finnur hann heldur ekki mörg stef
dæmigerð fyrir gnostíska hugsun í Tómasarguðspjalli. Hann bendir á að ekki
sé þar að finna a) hugmyndir um hinn andlega heim, né b) um uppruna hins
5 Ibid., 5-10.
6 The Theology ofthe Gospel according to Thomas, ensk þýð. E. J. Sharpe (New York, NY:
Harper & Brothers, 1961 [1959]) 69-76.
7 Á meðal handritanna frá Nag Hammadi í Suður-Egyptalandi er að finna ritið Opinberun
Adams [The Apocalypse ofAdam (V,5)] en þetta rit er talið dæmigert fyrir gnostísk rit þar
sem ekki er að finna kristin áhrif eða stef heldur einmitt gyðingleg stef um opinberun sem
verða grundvöllurinn að gnostískri túlkun í þessu riti. Sjá James M. Robinson ristj., The
Nag Hammadi Library in English, The Definitive New Translation of the Gnostic Script-
ures, Complete in One Volume, 3ja útg. (San Francisco, CA: Harper & Row, 1988) 277-
286.
229