Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 189
Invocavit prédikanir Lúthers
þó síður en svo hættur að koma á „umbótum“, hann fjallaði t.d. einnig um
föstur og myndnotkun. Þá giftist hann Önnu frá Mochau 19. janúar 1522 og
mun Lúther hafa verið ánægður með það.13
Þegar hér var komið sögu greip bæjarráð Wittenberg inn í og vildi koma
reiðu á óreiðuna sem myndast hafði. Stofnað var til nefndar sem í sátu rekt-
orinn, dr. Eisermann, Jonas, Melankton, Karlstadt og Amsdorf. Þeir hófu starf
sitt undir lok janúar 1522 og drógu fljótt upp reglugerð.14 Hún hafði að mark-
miði ýmisskonar umbætur í félagslegum og siðferðilegum efnum, á messunni,
á klaustrum og með tilliti til mynda. Viljinn til umbóta var því mikill,15 en
nefndin vildi einnig að menn færu hægar í sakirnar og hörfuðu jafnvel lítið
eitt. Þetta var hinsvegar ekki nóg fyrir Karlstadt, á þessum tímapunkti var
brottnám mynda úr kirkjunum hans helsta baráttumál. Um svipað leyti, e.t.v.
vegna áhrifa frá Zwilling og vegna prédikana Karlstadts, átti sér stað mynd-
brot: myndir og kirkjugripir voru eyðilögð, brotin eða brennd, málverkum var
eytt sem og helgaðri olíu, hliðaraltöru fjarlægð.16 Ein afleiðing af þeim
breytingum sem höfðu átt sér stað var sú að hluti stúdentanna hélt burt frá
Wittenberg því þá skorti nú fé sem áður hafði fengist með betli (sem nú var
bannað), auk þess sem lítil þörf virtist vera á námi ef taka átti prédikanir Karl-
stadt og Zwilling alvarlega.17
Kjörfurstinn vissi ekki alveg hvað hann ætti að gera þegar hann frétti af
stöðu mála, hann sendi þó ráðgjafa sinn, Einsiedel, til að taka á málunum. Sá
hitti siðbótarmenn og urðu lyktir fundar þeirra þær að þeim var gert að taka
nær allar breytingarnar til baka. Nú kaus bæjarráð Wittenberg að fara þess á
leit við Lúther að hann sneri aftur heim, tæki við stjórnartaumunum og ynni
að því að koma aftur á góðum samskiptum við kjörfurstann. Þeir sendu til hans
sendiboða þann 20. febrúar.18
13 Þau trúlofuðust 26. desember 1521. Ýmsir aðrir prestar giftust um svipað leyti. Þess má
geta að þótt Lúther væri ekki óánægður með að aðrir giftu sig hafði hann ekki sömu af-
stöðu varðandi sjálfan sig, sagði m.a. í bréfi til Spalatíns sumarið áður: „Þeim mun ekki
takast að koma á mig konu“. WA Br 2, 377 (Bréf til Spalatíns, 6. ágúst 1521). LW 48, 290.
Bornkamm: Lutlier in Mid-Career, 58-59.
14 Boehmer: Luther, 147.
15 Boehmer: Luther, 148.
16 Bornkamm: Luther in Mid-Career, 59-60. Boehmer: Luther, 149.
17 Bornkamm: Luther in Mid-Career, 60-62.
18 Boehmer: Luther, 148-151. Þess má geta að á fundi þann 13. febrúar sem Einsiedel hélt
með nefndinni sem bæjarráðið skipaði las hann svo rækilega yfir hausamótunum á Karl-
stadt að sá síðarnefndi játaði það á sig að bera ábyrgð á myndbrotunum og lofaði um leið
að prédika ekki framar. Boehmer: Luther, 149-150.
187