Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 182

Ármann Jakobsson
ef hún hafði ekkert með Brand að gera. Þar við bætist að Brandur Sæmund-
arson er af ætt Oddaverja, þremenningur við Eyjólf prest, fóstra Þorláks helga,
og Loft, föður Jóns. Hann er raunar einnig frændi Bjarnar byskups og í Prests-
sögu Guðmundar góða er Björn látinn veita vísbendingu um að hann eigi að
taka við.44 Hér eru því á ferð tvenns konar viðhorf: Hungurvaka vill tengja
Brand Oddaverja- og Haukdælaklíkunni en Prestssagan leggur áherslu á
skyldleika hans við Björn Gilsson. Hún er raunar öllu yngri en Hungurvaka,
að öllum líkindum ekki sett saman fyrr en sól Oddaverja er hnigin til viðar.45
Hvað sem því líður virðast samskipti klíkunnar og Brands með eindæm-
um góð. Brandur veitti raunar Sturlu Þórðarsyni, frænda sínum, gegn Einari
Þorgilssyni sem naut stuðnings Klængs, frænda síns, og Gissurar Hallssonar
en úr þeim málum var leyst með sáttum.46 Aftur á móti eru byskuparnir báð-
ir, Jón Loftsson, Guðmundur dýri og flestallir aðrir höfðingjar landsins ein-
huga um að styðja mál Páls Sölvasonar gegn Sturlu Þórðarsyni. Páll hefur áður
verið nefndur hér og tengdist valdaklíkunni á ýmsan hátt. Eins og áður sagði
var hann sendiboði eftir brunann í Hítardal og hann er tvisvar nefndur í Þor-
lákssögu. Annars vegar ræður hann draum Þorláks um heilagan Martinum og
er þá kallaður „dýrðlegur maður“, hins vegar er hann nefndur „lærdómsmað-
ur mikill og hinn mesti búþegn“ í byskupskosningi árið 1I74.47 Þar virðist
Oddaverja- og Haukdælaklíkan aftur á móti taka Þorlák fram yfir þrátt fyrir
augljós tengsl Páls og klíkunnar. En raunar er Klængur látinn bera ábyrgð á
44 Sturlunga I, 122.
45 Jón Jóhannesson. Um Sturlunga sögu, xxviii.
46 Sturlunga I, 86-7.
47 Þorlákssaga, 196 og 221.
48 Páll er nefndur í skrá yfir kynborna presta árið 1143 (Diplomatarium Islandicum. Islenzkt
fornbréfasafn sem hefir inni að lialda bréfog gjörninga, dóma og máldaga og aðrar skrár
er snerta Island eða íslenzka menn. I. 834-1264. Khöfn 1857-1876, 186) og miðað við
það er hann kominn yfir sextugt þegar Klængur deyr árið 1176 og gæti verið nær sjötugu.
Víglsualdur presta var þrjátíu ár á þeim tíma sem Páll hefur verið vígður (fyrir 1143) þó
að undantekningar frá því væru vissulega margar (Jarl Gallen. Kanonisk alder. Kulturhi-
storisk leksikon for nordisk middelalderfra vikingetid til reformationstid. VIII. Judas-Kon-
fiskation. Rvík o.v. 1963, 226-9). Á hinn bóginn er aldur Páls sá sami ef hann er reikn-
aður út frá ættingjum hans miðað við meðaltalið 34 ár milli ættliða sem Lúðvík Ingvars-
son (Goðorð og goðorðsmenn 1. Egilsstöðum 1986, 274-301) hefur reiknað út. Nokkru
síðar, í Deildartungumálum, bendir Jón Loftsson á að það sæmi ekki höfðingjum eins og
Hvamm-Sturlu að etjast á við gamlan kennimann (Sturlunga I, 112). Sturla var fæddur um
1115 og rökrétt er að álykta að Páll hafi verið a.m.k. nokkru eldri úr því að hann er sagð-
ur gamall en ekki Sturla. Þá er hann kominn vel yfir sextugt árið 1174. Annars er ekki
vitað með vissu hve gömul þau byskupsefni sem kosin voru fyrir 1238 voru en Ijóst er þó
að aðeins Hallur Teitsson gæti hafa verið yfir sextugt. Þess má geta að Lúðvík Ingvars-
son (Goðorð og goðorðsmenn 2. Egilsstöðum 1986, 252, 391) telur að Hall fæddan um
180