Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 240

Jón Ma. Asgeirsson
um guðfræðilegu og kristsfræðilegu umræðum um manninn Jesú frá Nasar-
et?
Jesús mælti:
<Refir eiga sér greni> og fuglar eiga sér hreiður.
En mannssonurinn á engan stað að halla höfði að og hvílast. Logion 86.
Áður hefir verið vikið að þróun Ræðuheimildar samstofnaguðspjallanna þar
sem rekja má ferli frá spekihefðum til spámannlegrar túlkunar í ljósi Gamla
testamentisins og loks áherslu á lykilatriði í guðsdýrkun (Tóra) og siðum Gyð-
inga (musterið). Þegar Tómasarguðspjall er borið saman við Ræðuheimildina
kemur í ljós að flestar hliðstæðurnar milli þessara rita er að finna í spekihefð-
unum sem þessi rit tvö geyma í sameiningu. Hér er þá í vissum skilningi um
að ræða sameiginlegan grundvöll þessara tveggja rita. í þessum hefðum birt-
ist sonur mannsins (sbr. logion 86 og Q 9.58) án nokkurs túlkunarramma sem
hefir að geyma tilvísanir til spámannlegra hefða eins og á hinn bóginn er að
finna í hinu spámannlega efni Ræðuheimildar samstofnaguðspjallanna. Son-
ur mannsins hefir hér ekki hlutverk dómarans í opinberunarhluta Ræðuheim-
ildarinnar heldur er hann aðeins Jesús nakinn í sögunni og að leita að þaki
yfir höfuð sér.
Á slíkum forsendum hefir verið leitast við að nálgast sögulega persónu
Jesú íTómasarguðspjalli og Ræðuheimildinni. Rétt eins og spekihefðin er síð-
ar umtúlkuð með gyðinglegum stefjum í Ræðuheimildinni á spámannlega vísu
þá bendir Patterson á að í samanburði við Tómasarguðspjall komi í ljós hvern-
ig spekihefðin er þar síðar túlkuð í áttina að gnostískum skilningi á veröld-
inni og manneskjunni í heiminum eða jafnvel í áttina að gyðinglegri dul-
hyggju. Hér verður jafnframt að hafa í huga að ekki er nauðsynlega um margra
ára tímabil að ræða milli þess skeiðs þar sem spekihefðin er mest áberandi í
hefðunum um Jesú og þess skeiðs þegar sú hefð er umtúlkuð með spámann-
legum og gnostískum hætti. Eitthvert athyglisverðasta framlag Tómasarguð-
spjalls til nýjatestamentisfræða er einmitt þessi gnostíska túlkun (t.d. logion
94) enda þótt í litlu mæli sé þegar á fyrstu öld e. Kr. eða trúlega frá sama tíma
og spámannleg stef Gamla testamentisins tóku að lita þróunarferli Ræðuheim-
ildarinnar.21
Jesús <mælti>:
Sá sem leitar mun finna!
Lokið verður upp fyrir <þeim sem knýr dyra>! Logion 94.
Önnur orðmæli sem Ræðuheimildin og Tómasarguðspjall eiga í sameiningu
eru hefðir sem lýsa þjóðfélagslegri gagnrýni Jesú í hinum elstu hefðum sem
21 Gospel ofThomas, 231-233.
238