Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 130
Sigurbjörn Einarsson
Störf sálmabókarnefndarinnar 1878-86 voru ekki auðveld. Nefndarmenn voru
dreifðir um allt land en fengu enga ferðapeninga og vinnulaun voru órífleg.
Aðeins sárasjaldan gátu þeir komið saman allir. Þeir urðu að senda efnið á
milli sín í afritum og bera sig saman bréflega.
Mest mæddi starfið á formanninum og heimili hans. En sr. Valdimar lagði
sig vel fram, var ötull og ósérhlífinn verkmaður í nefndarstörfum. Og það varð
hann, sem lagði mest til hinnar nýju bókar af frumsömdu efni. Hann átti lo6
frumsamda sálma í henni. Auk þess 4o þýdda. Alls voru 650 sálmar í bók-
inni.
Þetta eru mikil afköst á 6 árum.
Hitt er þó stórum merkilegra, hve margir þessara sálma sr. Valdimars eru
veigamiklir að hugsun og fagurlega búnir. Ofáir þeirra hljóta að teljast frá-
bærir.
Hiklaust máfullyrða, að hinir bestu þeirra séu í hœsta flokki meðal alls,
sem ort hefur verið af sama tagi, ekki aðeins á Islandi, heldur í allri kristn-
inni.
Það þótti undrum sæta í samtíðinni, hversu hýrir, hjartnæmir, tærir og
ósviknir þeir ómar voru, sem allt í einu bárust frá Stóra-Núpi.
Skjótar vinsældir eru oft skammgóðar. Margt skáld, sem samtímakynslóð
dáði, var horfið að mestu úr minni hinnar næstu.
Svo virðist sem menn hafi gefið sér það sem sjálfsagðan hlut, að sr. Valdi-
mar Briem hafi sætt þessum örlögum. Sú staðhæfing hefur heyrst, reyndar ver-
ið kennd, að hann sé eitt átakanlegasta dæmi um skáld, sem hafi náð almanna-
hylli í bili en gleymst að bragði. Enda hafi hyllin jafnvel fremur stafað af van-
þroska alþýðu en verðleikum skáldsins.
Þetta er léleg fræðimennska. Mér er til efs, að orð annarra skálda séu oft-
ar á vörum en hans, eða að annað sé betra í munni manna ljóðakyns.
Ekki er aðventa hafin hér á landi án þess að sunginn sé sálmur hans „Slá
þú hjartans hörpustrengi“ (Sb.nr. 57).
Aldrei eru haldin íslensk jól án þess að sálmar hans „í Betlehem er barn
oss fætt“ og „I dag er glatt í döprum hjörtum“ (Sb. nr. 73 og 78) hljómi í nær
hverju húsi.
Þá ættu menn að kannast við, hvernig ár er kvatt á Islandi, í kirkjum, á
heimilum, í útvarpi og sjónvarpi. „Nú árið er liðið í aldanna skaut (Sb. nr.
98) - þeir eru færri, sem þykir ekki eðlilegt og gott að láta sr. Valdimar hafa
orð fyrir sér með þessum sálmi, þegar þeir kveðja ár.
Og á nýársdag er varla haldið heilagt svo, að gengið sé framhjá sálmi
hans „I Jesú nafni áfram enn með ári nýju, kristnir menn“ (nr. lo5).
Verið getur, að aðrir páskasálmar séu stærri í broti og vinsælli en sálmur
128