Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 275

Bókadómar
um að eyða sköpuninni með flóði. Upnap-
istim, fjölskylda hans og tvennt af hverju dýri
lifðu flóðið af með því að forða sér í stóran
bát. Þar sem þessi atburður er einstakur og
verður ekki endurtekinn gefur hann Gilgames
litla von um ódauðleika. Þrisvar sinnum mis-
tekst honum að öðlast ódauðleika og sættir
sig að lokum við að dauðinn sé óumflýanleg-
ur og huggar sig þess í stað við afrek sín á
lífsleiðinni.
Spekirit skipuðu einnig stórann sess í
menningu Babýlóníumanna. Þar ber líklega
einna hæst Ljóð hins saklausa þjáða manns,
oftast kallað „Hinn babýlónski Job“ en sag-
an segir af réttlátum manni sem missir allar
eigur sínar og samfélagsstöðu og er ástæðuna
að finna hjá guði sjálfum. í draumi fréttir
hann að reiði guðs hafi sefast og um leið leik-
ur lánið við hann á ný. Lagatextar Babýlón-
íumanna eru einnig á margan hátt áþekkir
Gamla testamentinu.
Vísindi
Babýlóníumenn voru mjög framarlega í
stærðfræði og stjamfræði. Þeir náðu t.d. langt
í algebru og frá þeim höfum við fengið tuga-
kerfið og sextugakerfið (sem þeir fengu í arf
frá Súmerum og er enn notað í tímamæling-
um, sbr. 60 mín. sem og 360 gráðu hring).
Með því að sameina stjarnfræði og stærð-
fræði tókst þeim að búa til tungl-sólarárið, en
það hafði mikil áhrif á tímatal rétttrúaðra
Gyðinga.
Átrúnaður
Það er erfitt að segja mikið um átrúnað
Babýlóníumanna vegna þess hve fjarlægir
þeir eru okkur í tíma og menningu. Guðirnir
(sem voru þúsundir) voru áhugaverð blanda
semískra og súmverskra náttúruguða. Flestir
súmersku guðimir fengu semísk nöfn en voru
þó áfram áþekkir súmerskum fyrirmyndum
sínum. An varð að Anu, sonur hans Enlil hélt
nafni sínu en sonarsonurinn Enki varð Ea,
guð visku og galdra og bjó hann í ferskvatn-
inu. Nanna varð tunglguðinn Sin og Inanna
varð Istar, gyðja Venusar. Valdastaða guð-
anna var einnig breytileg eftir tíma. Adad var
t.d. voldugur á tíma Hammúrabís, en Mardúk
eftir að Nebúkadnesar I komst til valda.
Guðirnir voru mjög mannlegir. Þeir voru
kynverur sem giftust, eignuðust afkvæmi,
fundu til og dóu jafnvel. Mennirnir voru
skapaðir til að þjóna guðunum, vinna fyrir þá
og færa fórnir sem guðirnir lifðu á. Guðirnir
fen- duta fómarinnar en presturinn og kon-
ung inn afganginn. Konungurinn var fulltrúi
guða - a og bar ábyrgð á að frjósemi jarðar
héldist við með því að þjóna þeim vel. Must-
erin voru pýramítar (ziggurat) en efst á þeim
var musterið og inn í því líkneski guðanna.
Babýlóníumenn töldu að hinn mannlegi
heimur endurspeglaði heim guðanna. Náttúr-
an hagaði sér samkvæmt því sem gerðist á
sviði þeirra og þar sem hin guðlega atburð-
arrás endurtók sig var hægt að spá fyrir um
framtíðina, en til þess voru innyfli dýra skoð-
uð sem og olía í vatni, reykur reykelsis o. fl.
Það er engin spuming að ísrael varð fyr-
ir árhifum frá Babýlon en það má þó ekki
gera of mikið úr þeim áhrifum.
Fönikíumenn
Höfundur er dr. Eilliam A. Ward, prófessor í
egypskum fræðum við Brown Háskólann.
Nafnið Fönikía er komið úr grísku.
Fönikía lá við strandlengjuna fyrir ofan
Palestínu en Líbanonsfjöll skildu hana frá
Sýrlandi, bæði pólitískt og menningarlega.
Veðurfar og landshættir voru sérstaklega hag-
stæð því að það rigndi að vetri og á sumrin
sáu fjallalækir um að væta landsvæðið. Því
var ræktanlegt svæði mjög frjósamt en land-
svæðið var hins vegar lítið og því urðu borg-
ir aldrei stórar. Fönikíumenn byggðu afkomu
sína að miklu leyti á því að selja timbur frá
Líbanonsfjöllum. Fönikíumenn voru Kan-
verjar að uppruna en menning þeirra var frá-
brugðin og á margan hátt einstök.
Helstu vitnin um Fönikíumenn eru ná-
grannaþjóðimar en slíkar heimildir eru oft
273