Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 183

Byskupskjör á Islandi
því svo að erfitt hefur þótt að hafna Páli, þrátt fyrir að hann hafi verið full-
roskinn til að verða byskup.48
En fyrir utan margvísleg tengsl við Oddaverja og Haukdæli er Páll svili
Brands byskups og tengdafaðir Guðmundar dýra. Staða hans innan valdahóps-
ins var því sterk og það sést þegar Sturla á í málaferlum við Pál. Við það tæki-
færi segir Jón „eigi vel sama, at höfðingjar gengi við svá mikinn ójafnað á
hendr svá dýrligum kennimanni sem Páll var, ok kvaðst veita mundu honum
lið á þingi sem hann hafði föng á“ og segist munu láta drepa þrjá menn fyr-
ir Sturlu fyrir hvern einn sem hann drepur af Páli. Þorlákur helgi segir við
Pál: „Eigi þykir mér vera maklig deilan yður Sturlu. Þeir eru menn ríkir ok
kaldráðir, en þú ert dýrligr kennimaðr ...“ og á þingi segir Brandur byskup
við Sturlu: „Engi maður frýr þér vits, en meir ertu grunaðr um gæzku.“49 Fyr-
ir slíku bandalagi verður Sturla að lúffa og sést á því hvert veldi Oddaverja-
og Haukdælaklíkunnar er á þessum tíma.
I byskupstíð Páls byskups Jónssonar nær veldi Oddaverja- og Hauk-
dælaklíkunnar hámarki og um leið samstarf byskupsstólanna. Brandur er sagð-
ur velja Pál, frænda sinn, til byskups50 og eftir það er hann stöðugt í ráðum
með klíkunni. Stólarnir vinna að því eins og einn maður að gera fyrst Þorlák
og svo Jón að dýrlingum og sagnaritunin sem sprettur upp úr því lýsir mik-
illi eindrægni á milli stóla. Hungurvaka, Þorlákssaga, Pálssaga og Jónssaga
hafa allar þessa sömu söguskoðun. Það er fyrst í yngri sögum sem ákveðinn
1090 en Pál milli 1110-1120 en brýtur þar gegn eigin reglu vegna þess að hann telur að
á þessum tíma hafi barn aldrei verið látið heita í höfuð á lifandi manni. Um það eru aft-
ur á móti engar samtímaheimildir, Lúðvflc nefnir raunar sjálfur dæmi um það (Goðorð og
goðorðsmenn 1, 275-6) og ef þessari reglu er beitt til aldursákvörðunar (eins og Lúðvík
gerir) verða margir höfðingjar goðaveldisaldar grunsamlega ungir (almennt virðist Lúð-
vík reyna að telja menn eins unga og hægt er). Flest rök hníga því að því að Páll Sölva-
son hafi verið aldurhniginn árið 1174 en Hallur Teitsson hafi þó sennilega verið kosinn
byskup á svipuðum aldri.
49 Sturlunga I, 112-3.
50 Pálssaga, 411.
51 Frásagnar Prestsögunnar af byskupskosningnum 1201 var áður getið. í Þorgilssögu og Haf-
liða virðist gæta talsverðs kala í garð Halls Teitssonar. Oddaverjaþáttur er greinilega and-
stæður Jóni Loftssyni eins og oft hefur verið fjallað um (Jón Böðvarsson. Munur eldri og
yngri gerðar Þorlákssögu. Saga (6) 1968, 81-94; Ásdís Egilsdóttir. Formáli. Þorláks saga
lielga. Elsta gerð Þorláks sögu helga ásamt Jarteinabók og efni úr yngri gerðum sögunn-
ar. Rvík 1989, 23-6) og hann lýsir sundurþykki milli byskups og Oddaverja, öfugt við eldri
heimildir. Hér er um athyglisverðan mun á söguskoðun þessara rita að ræða en þó að eldri
sögur séu helgisögur er ekki þar með sagt að heimildagildi Oddaverjaþáttar sé meira (sbr.
Ármann Jakobsson og Ásdís Egilsdóttir. Er Oddaverjaþætti treystandi? Ný saga (11) 1999,
91-100.
181