Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 190

Arni Svanur Daníelsson
Lúther snýr aftur heim
Lúther hafði um nokkra hríð rætt heimkomu sína og hugðist snúa aftur til
Wittenberg um páskaleytið, það var ekki síst vegna þess að hann þarfnaðist
samstarfsmanna sinna til að geta haldið Biblíuþýðingunni áfram.19
Síðan gerðist það að vandræðin og bramboltið í Wittenberg jukust, kjör-
furstinn var á báðum áttum með hvemig hann ætti að taka á málunum og bæj-
arráðið vildi að Lúther sneri aftur. Lúther tók þá ákvörðun um að flýta heim-
för sinni. Kjörfurstinn hafði af þessu nokkrar áhyggjur, enda Lúther útlægur
í keisaradæminu eftir úrskurðinn í Worms. Þegar hann frétti af því að Lúth-
er vildi snúa aftur heim ritaði hann honum bréf og bað hann dyljast í Wart-
burg enn um stund.20 Ekki vildi Lúther hlíta því og hann hélt heim á leið 1.
mars 1522. Á leiðinni ritaði hann kjörfurstanum bréf sem gefur okkur glögga
mynd af sjálfsskilningi Lúthers sem guðfræðings. Hann segir m.a. að hann
finni sig knúinn til að snúa aftur af því að það þjóni ekki lengur fagnaðarer-
indinu að vera í felum. Hann segist ekki óttast yfirvöld heldur vera tilbúinn
til að takast á við það sem koma skal:
Ég þekki sjálfan mig svo vel að ég get sagt að ef ástandið sem nú er í Witten-
berg væri í Leipzig myndi ég fara til Leipzig, jafnvel þótt ... það rigndi Georg
greifum í níu daga og hver greifi væri níu sinnum illskeyttari en þessi. Hann lít-
ur á Drottin minn Krist sem fuglahræðu. Drottinn minn og ég þolum það um
hríð.21
Af þessu er ljóst að ástandið er alvarlegt í augum Lúthers og að þess vegna
vill hann snúa aftur. Það gerir hann undir vernd Krists, en síðar í bréfinu seg-
ir:
Ég rita þetta svo þú vitir að ég fer til Wittenberg undir mun æðri vernd en kjör-
furstans. Ég hef það ekki í hyggju að beiðast verndar hjá yðar náð kjörfurstan-
um, raunar skal ég vernda yðar náð kjörfurstann meira en þér getið verndað mig.
19 WA Br 2, 413 (Bréf til Joh. Lang 18. desember 1521). LW 48, 356. WA Br 2, 427 (Bréf til
Melanktons 13. janúar 1522). LW 48, 372.
20 LW 48, 388 (Inngangur ritstjóra að bréfi Lúthers til Friðriks vitra 5. mars 1522). Franz
Lau, fyrrum prófessor í kirkjusögu í Halle, hefur bent á að vegna þess að siðbótin hafi
haldið áfram, og í raun magnast, þótt Lúther væri í felum í Wartburg, hafi það í raun skipt
litlu máli að þrýsta á kjörfurstann að framselja Lúther þannig að hægt væri að framfylgja
dóminum. „Jafnvel þótt einhver hefði getað drepið Lúther, hefði ekki verið hægt að eyða
honum“, og betra gæti verið að hafa Lúther á lífi og við stjómvölinn því hann kynni að
geta stjórnað þessum öflum. Franz Lau: Luther, þýð. Robert H. Fischer, SCM Press Ltd,
London 1963, 93.
21 Georg greifi ríkti í Leipzig, en hann var einn helstu andstæðinga Lúthers sem hann deildi
oft við. WA Br 2, 454-455, tilv. á 455 (Bréf til Friðriks vitra 5. mars 1522). LW 48, 390-
391, tilv. á 391.
188