Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2000, Blaðsíða 192
Árni Svanur Daníelsson
Uppbygging þeirra er einföld. Fyrst leggur Lúther grunninn að því hvernig
hann ætlar að taka á breytingunum, hverju eigi að breyta og hvernig, síðan
fjallar hann um breytingarnar sjálfar, fyrst þau atriði sem nauðsynlegt er að
breyta og þá þau atriði sem frelsi er um. í fyrrnefnda hópinn fellur einungis
messan og ýmislegt viðvíkjandi henni, einkum sú hugmynd að það sé gott
verk að syngja messu. í síðarnefnda hópinn falla fleiri kirkjusiðir, en grund-
vallaráherslan þar er sú að mönnum eigi að vera það (svo gott sem) í sjálfs-
vald sett hvort þeir iðki þá eður ei. Lúther vill þannig leggja áherslu á evang-
elískt frelsi viðvíkjandi þeim atriðum.
Ef reynt er að að draga það sem hann segir saman í stuttu máli þá má segja
að hann spyrji og svari fjórum spurningum:
1) Hver er staða mála nú? Svar: Innan kirkjunnar er sumt í lagi, en annað
ekki, menn hafa gert sig seka um að gera það sem á að vera frjálst að lög-
máli og afbakað annað.
2) Hverju á að breyta? Svar: Ymsum kirkjusiðum sem hafa verið rangfærð-
ir innan kirkjunnar: Messunni, sérstaklega einkamessunni og hugmynd-
inni um að messan sé fórn; leyfa verður klerkum og klausturfólki að ganga
í hjónaband; taka þarf klausturheit til endurskoðunar; ýmsar reglur varð-
andi neyslu matar þarf að endurmeta; sömuleiðis myndnotkun og loks alt-
arissakramentið, þ.e. hvenær og hve oft á að neyta þess, hvort má snerta
það og hvort meðtaka megi það í báðum myndum. Einnig þarf að endur-
skoða skriftir.
3) Af hverju? Svar: Af því að fagnaðarerindið knýr okkur til þess.
4) Hvernig? Svar: Við eigum að fara varlega þannig að engin guðhrædd sál
bíði skaða af, enda knýr fagnaðarerindið okkur ekki til að skaða það fólk
sem er veikt í trúnni.
Grundvöllur breytinga innan kirkjunnar
Lúther hefur prédikanirnar á grípandi hátt og nálgast vanda líðandi stundar
út frá einstaklingnum og stöðu hans innan kirkjustofnunarinnar, en ekki út frá
stofnuninni í ljósi einstaklingsins. Þannig sýnir hann okkur fram á að það er
einstaklingurinn sem ber stofnunina uppi en ekki öfugt. Hann segir:
Kall dauðans hittir okkur öll fyrir og enginn getur dáið fyrir annan. Sérhver verð-
ur sjálfur að heyja sitt stríð við dauðann, einn. Við getum hrópað í eyru hvers
annars, en sérhver verður að vera tilbúinn að mæta dauðastundinni, því þá verð
ég ekki með þér, og þú ekki með mér. Því verður hver og einn sjálfur að þekkja
og hafa sér til halds og trausts það helsta sem varðar kristinn mann. Og þetta,
hafið þið, mín kæru, heyrt frá mér fyrir langa löngu.27
27 WA 10 III, 1-2(1. Invocavit prédikun). LW 51, 70.
190