Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 40

Sigurbjörns á Opinberunarbókinni má líta á þessa umfjöllun sem framlag
til fræðilegrar umræðu um túlkunarsögu10 Nýja testamentisins á Islandi sem
veitir jafnframt eilitla innsýn í kristnisögu 20. aldar.
I. Upprunasamhengi Opinberunarbókar Jóhannesar
Ritskýring Sigurbjörns hefst á inngangi þar sem höfundur reifar niðurstöður
fræðimanna um ritunarstað, ritunartíma, höfund og aðdraganda ritunar
Opinberunarbókarinnar.* 11 Þar eð Sigurbjörn ritar inngang sinn á sjötta
áratug síðustu aldar er nær óþarfi að taka fram að mikið vatn hefur runnið
til sjávar í fræðilegri umræðu um ritið frá þeim tíma. Það ber þó ekki að
skilja sem svo að ekkert af því sem stendur í inngangi Sigurbjörns hafi
staðist tímans tönn, en engu að síður er ástæða til að reifa helstu niðurstöður
fræðimanna nútímans um upprunasamhengi Opinberunarbókarinnar.
Víðtæk sátt ríkir meðal fræðimanna um höfund, ritunarstað og -tíma
Opinberunarbókarinnar, og sérstaklega hið tvennt fyrrnefnda. Núorðið
hafa nær allir fræðimenn snúið baki við þeirri áður algengu skoðun að
tengsl væru á milli Opinberunarbókar Jóhannesar og hinnar svokölluðu
Jóhannesarhefðar sem Jóhannesarguðspjall og a.m.k. eitt Jóhannesarbréfa
eiga uppruna sinn í. Margir héldu því fram að höfundur guðspjallsins
og höfundur Opinberunarbókarinnar væru einn og sami maðurinn.12
Samanburður á ritunum tveimur, orðaforða þeirra, stíl, guðfræði o.s.frv.
útilokar þá skoðun.13 Núorðið er gengið út frá því sem vísu að hér sé um
10 Að baki hugtakinu túlkunarsaga liggur þýska hugtakið Auslegungsgeschichte sem vísar einvörðungu
til ritaðra útlegginga, t.a.m. predikana og fræðilegra ritskýringarrita á meðan Wirkungsgeschichte
hefur mun víðari merkingu. Ulrich Luz, Matthew 1-7 (Hermeneia; þýð. James E. Crouch;
Minneapolis: Fortress, 2007), 61-62.
11 Sigurbjörn Einarsson, Opinberun Jóhannesar, 5-32.
12 Sigurbjörn þar á meðal. Sjá sama rit, 15-18. Athyglisvert er að sjá að í annars mjög jákvæðum
ritdómi Péturs Sigurðssonar um bók Sigurbjörns má sjá efasemdir um þessa skoðun en þar segir:
„Þá verð ég einnig að játa, að eftir því sem árin hafa liðið, hef ég hallast meira að þeirri skoðun
að ekki hafi postulinn Jóhannes skrifað Opinberunarbók þá, sem kennd er við hann. Ég hugsa
mér höfund bókarinnar miklu meira skáld en postulann. Bókin líkist öll meira „drama“ en verki
guðspjallamanns.“ Pétur Sigurðsson, „„Opinberun Jóhannesar“. Merk bók eftir próf. Sigurbjörn
Einarsson." Visir 5. nóv. 1958, 9-10.
13 Opinberunarbókin hefur sennilega fengið sæti innan kanónsins einmitt vegna þess að þeir sem
fyrst hlutuðust til um þau málefni töldu að uppruni hennar væri postullegur, þ.e. að hún hefði
verið skrifuð af Jóhannesi Sebedeussyni, lærisveini Jesú og höfundi fjórða guðspjallsins. Bart
D. Ehrman, The New Testament: A Historical Introduction to the Early Christian Writings (5.
útg.; Oxford: Oxford University Press, 2012 [2000]), 496. Strax um miðja þriðju öld tóku að
heyrast efasemdaraddir um þá skoðun, sbr. bréf Díónýsíusar, biskups í Alexandríu á árunum
248-265, sem lesa má í kirkjusögu Evsebíusar (263-339), kafla 7.25. Þar ber biskupinn ritin
38