Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 165

Hér skulu nefnd tvö dæmi um mikilvæg álitamál, tengd raunar, sem
hefði að ósekju mátt fást við á síðum bókarinnar. Fyrst mætti nefna eina
hlið hinnar spennandi spurningar sem snýr að tengslum ritanna þriggja og
Jón Ma. ræðir nokkuð rækilega í upphafskafla bókarinnar; snúnum kafla en
þaulhugsuðum eins og hans var von og vísa. Þar færir hann rök að því að
textatengsl milli ritanna sjálfra séu ekki endilega eiginleg „þar sem hluti úr
texta eldra rirs er tekinn upp í yngra rit“4 heldur rökleg. Með því á hann við
að röksemdafærsla textanna byggi á sameiginlegum grundvelli sem birtist
með ólíkum hætti í ritunum þremur. Grundvöllurinn er engu að síður alltaf
hinn sami og Jón tilgreinir nokkur stef, þ.e. birtingarmyndir, sem einkenna
hann. En hvað um hina norrænu þýðingu sögunnar, Tómas sögu postula -
byggir hún sömuleiðis á þessum grundvelli? Jón heldur því fram svo ekki
er um að villast að „í þessum íslensku þýðingum [sé] að fmna helstu stefm
sem liggja til grundvallar textatengslum þessara þriggja rita“5 og vísar alloft
á almennum nótum til framrásar sögunnar máli sínu til stuðnings. En því
er ekki að neita að slík hugmynd krefst þess að sýnt sé fram á að fjarlægðin
sem skilur hina upprunalegu texta frá hinum norrænu þýðingum í tíma og
rúmi hafi ekki máð slík textatengsl út. Með öðrum orðum, jafn áhugaverð
tilgáta og sú sem Jón orðar um tengsl ritanna kallar á ítarlegri rökstuðning
með textadæmum úr norrænu þýðingunum.
Ekki verður heldur hjá því komist að spyrja að því hvort þær breytingar
sem Tómasarsaga varð fyrir á leið sinni frá Sýrlandi til íslands hafi ekki
um leið ýtt henni út að mörkum - og jafnvel út fyrir markalínur - þeirrar
Tómasarkristni sem rædd er í upphafi bókarinnar. Það er a.m.k. möguleiki
sem taka þarf alvarlega eins og má ráða af nákvæmri umræðu Þórðar Inga á
texta þýðingarinnar.6 Þar bendir hann m.a. á tiltekin stef sem eru áberandi
í sögunni, þ. á m. þekkt Tómasarstef á borð við myndina af postulanum
sem húsasmið. En einnig kemur í ljós að orðræða sem er e.t.v. kunnuglegri
úr þeirri hefð frumkristinna rita sem kennd er við Jóhannes er ekki síður
áberandi í sögunni. Þórður sýnir hvernig líkingamál tengt sjón og blindu
kemur ítrekað fram í Tómas sögu postula. í Nýja testamentinu er slíkt
líkingamál hvergi jafn áberandi og í Jóhannesarguðspjalli.7 Þessi staðreynd
4 Sama rit, bls. 19.
5 Sama rit, bls. 20.
6 Sama rit, bls. 204-217.
7 Sjá tölfræði um tíðni sama myndmáls í Jóhannesarguðspjalli hjá Raymond E. Brown, S. S., The
Gospel according to John (i—xii) (AB 29; 2. útg.; Garden City, NY; Doubleday, 1982 [1966]),
163