Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 43

Þó Opinberunarbókin eigi ekki rætur að rekja til skipulagðra ofsókna
er hún sannarlega átakarit. Eins og öðrum opinberunarbókmenntum (e.
apocalyptic literature) er ritinu ætlað að takast á við eitthvert alvarlegt
vandamál, hvetja og hugga þá sem við vandann eiga að etja.22 Eftir að hafa
útilokað að skipulagðar ofsóknir Dómitíanusar væru sá vandi sem að steðjaði
í Opinberunarbókinni, lagði Adela Yarbro Collins til að hann væri e.t.v. ekki
jafn áþreifanlegur og augljós og fram að því hafði verið gengið út frá. Krísan
sem að steðjaði væri margþætt og hluti af þeim félagslegum aðstæðum sem
textinn er sprottinn upp úr, og meira að segja ekki fullljós neinum nema
þeim sem textann hefði skrifað.23 Slíkra krísumöguleika væri að leita í
samskiptum kristinna safnaða í rómversku Asíu við félagslegt umhverfi sitt.
I borgum skattlandsins virðist t.a.m. hafa gætt töluverðrar spennu milli
kristinna safnaða og bæði gyðinga og annarra þjóða fólks (e. gentiles). Þá
nefnir Yarbro Collins einnig óljósa lagalega stöðu hinna kristnu safnaða
sem og misskiptingu auðs og annarra gæða, bæði innan safnaðanna og í
borgum skattlandsins.24 Allt hefur þetta farið saman með almennri andúð
á rómverskum yfirvöldum. Táknheimur og orðfæri Opinberunarbókarinnar
er þannig, að mati Yarbro Collins, leið til þess að bregðast við og sporna
gegn þessum félagslegu þrengingum.
Undir þessa nálgun tekur nýjatestamentisfræðingurinn Elisabeth Schússler
Fiorenza en þó má greina vissan áherslumun hjá fræðikonunum tveimur.
komst að því að þær voru ekki skipulagðar, miklu frekar var um einangruð og tilviljanakennd
tilfelli ofbeldis að ræða. Sjá sama rit, einkum 54-84.
22 Á 8. og 9. áratug síðustu aldar fór fram mikilvæg umræða um skilgreiningu á bókmenntaformi
opinberunarbókmennta. Árið 1979 setti John J. Collins fram eftirfarandi skilgreiningu, sem
fræðimenn eru að miklu leyti sammála um enn í dag: ,,‘Apocalypse’ is a genre of revelatory
literature with a narrative framework, in which a revelation is mediated by an otherworldly
being to a human recipient, disclosing a transcendent reality which is both temporal, insofar
as it envisages eschatological salvation, and spatial insofar as it involves another, supernatural
world.“ John J. Collins, Apocalypse: The Morphology ofa Genre. (Semeia 14; Missoula: Scholars
Press, 1979), 9. Skilgreining Collins er þó ófullnægjandi að því leyti að hún tekur ekki til virkni
og markmiðs bókmenntanna, sem er ekki síður mikilvægt að taka til greina. David Hellholm var
einna íyrstur til að benda á þennan vankant og lagði til að opinberunarbókmenntir hefðu því
hlutverki að gegna að hugga og hvetja hóp í krísu með tilstyrk guðlegra máttarvalda. Sjá David
Hellholm, „The Problem of Apocalyptic Genre and the Apocalypse of John“, í Adela Yarbro
Collins (ritstj.), Early Christian Apocalypticism: Genre and Social Setting (Semeia 36; Decatur:
Scholars Press, 1986), 23. Collins tók þessa gagnrýni til greina eins og sjá má í einni kunnustu
bók hans, The Apocalyptic Imagination: An Introduction to Jewish Apocalyptic Literature (The
Biblical Resource Series; Grand Rapids: Eerdmans, 1984), 41.
23 Sbr. Yarbro Collins, Crisis atid Catharsis, 104-107.
24 Sama rit, einkum 84-97.
41