Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 51
átaka. Árið 1937, þá 26 ára gamall, skrifaði hann greinina „Kristindómurinn
og þriðja ríkið“ um hina stríðandi kirkju og bendir m.a. á tengsl milli
baráttu kirkjunnar í Þýskalandi og frumkirkjunnar gegn rómverskum yfir-
völdum.52 Þrem árum síðar kom út fyrsta bók hans, Kirkja Krists í ríki
Hitlers, þar sem hann bendir einnig á þessi tengsl.53 Þar gerir hann ítarlega
grein fyrir málflutningi helstu talsmanna nasistaflokksins og þeirri baráttu
sem kristnir menn í Þýskalandi höfðu þurft að heyja gegn þeirri stefnu sem
stríddi gegn grundvallarhugsun kristindómsins. Árið 1945 gaf hann auk
þess út, í eigin þýðingu, predikanir Martins Niemöller (1892-1984), eins
kunnasta gagnrýnanda þjóðernisjafnaðarstefnunnar á fjórða áratug síðustu
aldar en hann var hnepptur í varðhald þar sem hann var allt stríðið, sem og
predikanir danska andspyrnumannsins Kajs Munk.54
Þegar Opinberun Jóhannesar kom út var auðvitað nokkuð liðið frá stríðs-
lokum en augljóst er að vígbúnaðarkapphlaup og spenna milli stórvelda
hefur viðhaldið minningunni um hörmungarnar og jafnframt kynt undir
ótta við að önnur styrjöld myndi brjótast út.55 Hér á landi skiptist fólk í
fylkingar eftir því hvort það horfði til vesturs eða austurs í leit að hugmynda-
fræði sem leysa skyldi allan vanda.56 Auk ógnar kalda stríðsins hafa fréttir
af staðbundnari og áþreifanlegri átökum sömuleiðis leitað á huga margra.
Á þeim tíma sem Sigurbjörn var að vinna að ritun Opinberunarbókarinnar
52 Sigurbjörn Einarsson, „Krisdndómurinn og þriðja ríkið“, Nýtt land 2 (1937): 131-141.
53 „Hið forna, rómverska keisaradæmi gerði líka ákveðnar kröfur, sem kristindómurinn gat aldrei
beygt sig fyrir. Það krafðist þess, að keisarinn væri dýrkaður sem guðdómur, því að hann væri
persónugjörvingur hins eilífa rómverska veldis. [...] Kristindómurinn er nú aftur kominn í sömu
aðstöðu hér í álfu.“ Sigurbjörn Einarsson, Kirkja Krists í ríki Hitlers (Reykjavík: Víkingsútgáfan,
1940), 8.
54 Martin Niemöller, Fylg þú mér: síSustu prédikanir Martins Niemöllers, prests í Berlín, áSur en
hann var hnepptur i varShald af nazistum 1. júlí 1937 (þýð. Sigurbjörn Einarsson; Reykjavík:
Lilja, 1945). Kaj Munk, MeS orSsins brandi (þýð. Sigurbjörn Einarsson; Reykjavík: Lilja, 1945).
55 Nálægð heimsstyrjaldarinnar síðari og aðsteðjandi vá þessara ára kemur skýrt fram í eftirfarandi
orðum Sigurbjörns: „Það er vandalaust nú að gera sér í hugarlund, hvernig mikil og glæsileg borg
má verða lögð í auðn á einum degi, já, á vetfangi. fkveikjusprengjurnar, sem rigndi ómælt yfir
borgir Evrópu í síðustu styrjöld, svo að heil hverfi stóðu í björtu báli á svipstundu, voru að eins
forboðar ennþá miklu magnaðri eldvopna. Hiroshima og Nagasaki hurfu að mestu af yfirborði
jarðar í einum, snöggum blossa, frá litlum hlut, sem var látinn detta yfir þær úr lofdnu. Sá
hlutur var þó glingur eitt á móti þeim, sem nú eru gerðir og prófaðir í öllum áttum.“ Sigurbjörn
Einarsson, Opinberun Jóhannesar, 188-189.
56 Sjálfur tók Sigurbjöm þátt í stjórnmálum á síðari hluta fimmta áratugarins. Hann var í 4. sæti
á lista Alþýðuflokksins í alþingskosningunum 1946 og tók virkan þátt í umræðunni um aðild
íslands að Atlantshafsbandalaginu. Um framvindu stjórnmálaþátttöku Sigurbjörns, sjá Sigurður
A. Magnússon, Sigurbjörn biskup. Ævi ogstarf(Reykjavík: Setberg, 1988), 229-252.
49