Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 100

Sjálfræðið og trúin
Beck telur að tímabili póstmódernismans sé lokið og seinni nútími hafi
tekið við. Það tímabil einkennir líka afstæði gagnvart algildum sannleika
sem allir verði að lúta en aftur á móti er vitund um gildi algilds sannleika
fyrir einstaklinginn virk. Vægi áreiðanleika og persónulegs sannleika fyrir
menn er nú sett yfir almennar algildiskröfur sem einkenna kenningarkerfi
og trúarlærdóma trúarbragða. I samtímanum eru þau því ekki lengur metin
sem gæslumenn sannleikans. Menn hafa að mestu losað sig úr forræðis-
hyggju trúarbragða og líta á þau sem farveg trúarlegrar trúartjáningar
og trúarreynslu. Áherslan hefur færst frá hlýðni og undirgefni við kenn-
ingarkerfi yfir á trúarreynslu einstaklingsins. Trúin er túlkuð sem leið, ferð
og ferli þar sem menn nýta trúararfinn til að spegla líf sitt og reynslu í.
Trúarstofnanir eru mótsstaðir fólks sem deilir sameiginlegri trú og ræktar
hana. Þunginn hvílir nú á því að hver og einn ber ábyrgð á trúarlífi sínu.
Það er vissulega erfitt og margir freistast til að koma sér undan því og
gefa sig á vald kenningarkerfis eða bókstafstrúar. Menn halda að þeir leysi
vandann með því að hafna sjálfræðinu og gefa trúna á vald hlýðni og undir-
gefni. Aftur á móti er slíkt andstætt eðli trúarinnar sem er óaðskiljanleg
persónu einstaklingsins og magnaður veruleiki.
í þessu samhengi er mikilvægt að hafa í huga að trú sem er samofin sjálf-
ræði einstaklingsins og andsnúin forræðishyggju, þarfnast jafnt einveru sem
samfélags - þrátt fyrir mikilvægi allra útópía og dystópía. Þennan veruleika
þarf einstaklingurinn og trúarsamfélagið að virða í fullri vitund um að skýr
mörk eru flöktandi veruleiki þegar upp er staðið. Mikilvægt er að missa ekki
sjónar á þessum tengslum trúar og sjálfræðis einstaklingsins og höfnun á
hvers kyns forræðishyggju.
Trúin tengist þannig einstaklingnum órjúfanlegum böndum og styrkir
hann. Hún einangrar hann ekki, heldur tengir hann við aðra eftir að hafa
losað um bönd tengsla og hnýtt þau á nýjan máta. Þannig getur trúin
hjálpað mönnum að skynja veruleika sinn á ný og stuðlað að heilbrigðum
kaflaskiptum í þroskasögu einstaklinga og samfélaga. Spurning er hvort
frelsunar- og Kristsfræðin, sem samstæðri guðfræði er svo hugleikin, hjálpi
ekki einmitt til við að orða tilvistarvanda mannsins. í samhengi við hana
er unnt að ljúka upp víddum firringar og endurlausnar sem einstaklingar í
krafti sjálfræðis eigin trúar glíma svo við. Þetta er þáttur sem Hjalti tekur
ekki nægilegt tillit til í greiningu sinni.
98