Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 107
gríski heimspekingurinn Plótínus (205-270) fremstur í flokki með skrifum
sínum um guðlegt eðli og eilíft líf mannssálarinnar og tengsl hennar við
efnisheiminn. Helgi lagði mikið upp úr fornum ritum um tengsl guða og
mannssálna við stjörnurnar í himingeimnum. Þar má finna kenningar um
að guðirnir séu stjörnur sem geti birst í ýmsum gervum á jörðinni. Að
sama skapi unni Helgi mjög íslenskum bókmenntum og taldi fornmenn-
ingu Islendinga hafa verið hápunkt í menningu alheims og leggja sérstakar
skyldur á herðar Islendingum varðandi vitsmunalega þróun og framlag til
velgengni mannkyns. fslenskar fornhetjur voru í hans augum guðlegrar ættar
og hann taldi mannkynið allt vera á þroskabraut í átt til sameiningar við hina
æðstu veru, guðdóminn. Miðpunktur alheimsins hefði, ásamt tengingum
við æðri verur og þróun vísindalegrar þekkingar, færst norður á bóginn. A
þessum forsendum byggði hann hugmyndir sínar um afburði íslendinga
og íslenskrar menningar og hlutverk þeirra í alheimi.10 Sjálfur gegndi hann
lykilhlutverki í þessari frelsunarsögu eins og ráða má af vitruninni sem hann
varð fyrir. Hann þjáðist ekki af minnimáttarkennd vegna framlags síns til
vísindanna en taldi sig búa við ofurmannlega andspyrnu afla spillingar og
fordóma.* 11 Trúarreynslan sem áður er lýst fól það í sér að hann leit á sig
sem spámann hins nýja tíma þar sem aðgreining trúar og vísinda var ekki
lengur í gildi. Vísindin voru að leggja undir sig svið sem áður tilheyrðu
trúarbrögðum og goðsögnum.
Helgi var óumdeildur sem framúrskarandi vísindamaður í jarðfræði
og þegar hann tjáði sig um himinhnetti og aðrar reikistjörnur en jörðina
þá lagði fólk við hlustirnar. Hann kynnti hugmyndir sína sem jarðfræði
himintunglanna og margir litu svo á að með kenningum sínum væri Helgi
að móta íslenska heimspeki og almennt var talið að hann hefði einstakt
vald á íslensku máli. Árið 1979 gaf félag Nýalssinna út í bók umsagnir
og greinar um Helga Pjeturss eftir ýmsa þjóðþekkta menn. Þar var farið
viðurkenningarorðum um framlag hans til jarðfræði, andlegra málefna og
íslenskrar heimspeki. Þar eru m.a. greinar eftir Ásgeir Ásgeirsson forseta
Islands, Þorstein Erlingsson skáld, Bjarna Jónsson frá Vogi, Jónas Jónsson
frá Hriflu, Magnús Jónsson prófessor í guðfræði, Jakob Jóhannesson Smára
10 Helgi Pjeturss, Nýall, bls. 80-85, 153, 172, 191, 247-248.
11 Helgi skrifar: „Og mín kenning mun færa vísindunum þekkinguna á framsókn lífsins fram yfir
mannsstigið. Enginn hefir á undan Islendingi, alveg laust við öll trúarbrögð, skilið framhald
lífsins. Enginn hefur á undan íslendingi skilið, að það sem menn hafa haldið, og halda, líf í
goðheimi og andaheimi, er líf á öðrum hnöttum.“ (Nýall, bls. 172).
105