Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 81

mæli sýnilegrar nærveru annarra heimshluta, t.d. í öllum helstu borgum
Evrópu.47 Nægir í því sambandi að benda á „þjóðlega“ (etníska) veitingastaði
og verslanir sem skotið hafa upp kollinum jafnvel í Reykjavík. Þá hafa trúar-
brögð sem áður voru framandi fest rætur á Vesturlöndum og orðið sýnileg
í borgarmyndinni eins og bent var á í upphafi. Hér hefur þó gætt mikillar
tregðu til að samþykkja þá þróun eins og seinagangur í að láta múslímum
í té lóð undir mosku í Reykjavík ber vott um. Torvelt er að skilja hann
öðruvísi en sem ómeðvitaða ef ekki meðvitaða tilhneigingu samfélags til að
varðveita einsleitni sína.
Dystópískar hugmyndir eða vaxandi vitund um heimsendi af manna-
völdum auka útbreiðslu sína eftir því sem ljósar verður að lífsstíll okkar
Vesturlandabúa hefur haft óafturkræf áhrif á umhverfi okkar er loks eitt af
ágengustu áreitunum sem trúarbrögð og trúarstofnanir mæta nú á dögum.
Þetta áreiti ætti að orka sterkar á fulltrúa trúarstofnana en aðra þar sem
þessi framtíðarsýn er í andstöðu við þá vonarríku framtíðarsýn sem vestræn
trúarbrögð og ekki síst kristnin boða og er í ætt við útópíu.
Viðbrögð við dreitunum — skerping, innhverfing, aðlögun
Við þessum áreitum geta trúarbrögð og trúarstofnanir brugðist með ýmsu
móti. Hér skulu þó aðeins nefnd þrenns konar viðbrögð sem drepið var á í
upphafi: Skerping, innhverfiing og aðlögun.
Með skerpingu er átt við að trúarbrögð afmarki sig frá öðrum átrúnaði
eða lífsskoðunum, leggi áherslu á sérstöðu sina og sérkenni, og aðgreini sig
þar með frá öðrum trúarbrögðum, samfélaginu almennt og menningu þess.
Algengt er að minnihlutaátrúnaður beiti skerpingu, líti á umhverfi sitt sem
fjandsamlegt.48 Þannig vinnur hann gegn samlögun sinni við samfélagið og
útilokar sig frá því. Skerping er oftar en ekki samfara bókstafstrú en getur
þó komið til án hennar.
47 Til skamms tíma fólst alheimsvæðingin einkum í útþenslu frá norðvestri til suðausturs, þ.e. í
útbreiðslu vestrænnar menningar tii Afríku og Asíu. Nú hefur náðst meira jafnvægi með auknum
fólksflutningum og samningum um frjálsara flæði vinnuafls, fjármagns, vöru og þjónustu en
áður var. Með þessari aðferð er þó ýmsum skuggahliðum alþjóðavæðingarinnar viðhaldið:
Lúxusvarningur fyrir Vesturiandabúa er framleiddur á láglaunasvæðum (Nike-skór í Víetnam),
hráefnisnám sem raskar náttúrunni er stundað þar sem kröfur um umgengni við náttúruna eru
litlar (báxít frá Brasilíu) og þegar markaðir fyrir skaðlega vöru dragast saman á Vesturlöndum er
sala aukin þar sem varan er enn eftirsótt, m.a. vegna tákngildis sem hún hefur t.d. á sviði lífsstíls
(sígarettur í Afríku). - Suðaustrið er því enn bakgarður norðvestursins.
48 Dæmi um skerpingu á fyrstu öldum kristni má t.d. sjá í ritinu Didache, líklega frá 1. eða 2. öld.
The Didache, 1976.
79