Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 44

Yarbro Collins kveður skýrt á um að hér sé ekki um að ræða ofsóknir gegn
kristnum og forðast slíka hugtakanotkun en Schiissler Fiorenza vill halda
henni. Hún vill engu að síður endurskoða og útvíkka inntak hugtaksins
„ofsóknir“. Enda þótt ekki sé hægt að tala um kerfis bundnar ofsóknir
Dómitíanusar gegn kristnu fólki, þá var Opinberunarbókin samt sem áður
skrifuð sem viðbragð við kerfislægum ofsóknum drottinvalds rómverska
heimsveldisins gegn þeim sem minna máttu sín.25 Margir hinna kristnu
söfnuða upplifðu sig sérstaklega kúgaða í valdakerfi rómverska heims-
veldisins. Þeim voru í fersku minni hrakfarir og áföll sem Róm var beinlínis
um að kenna, t.d. eyðilegging Jerúsalem árið 70, fjöldaaftökur Nerós á
kristnu fólki, og a.m.k. eitt tilvik píslarvættis.26 Auk þess gátu þeir ekki
hugsað sér að taka þátt í keisaradýrkuninni, sem var áberandi þáttur í menn-
ingarlífi borganna á þessum slóðum.27 Þeir þurftu þess vegna öðrum fremur
að óttast aðsúg eða refsingar af háifu yfirvalda, hvort sem það var í mynd
fátæktar og skorts á gæðum, fangavistar eða lífláts. Samkvæmt Schússler
Fiorenza er þess vegna best að ræða bakgrunn Opinberunarbókarinnar í ljósi
þessa yfirgangs heimsveldisins sem skýrir um leið hvers vegna orðræða ritsins
er jafn áleitin og ögrandi og raun ber vitni; hún endurspeglar knýjandi þörf
á og þrá eftir viðbrögðum við óréttlæti, þ.e. vandanum sem að steðjar.28
Af ofangreindu má sjá að fræðimenn geta kosið að endurgera þann
sögulega veruleika sem liggur að baki texta Opinberunarbókarinnar með
ýmsum hætti. Flestir eru þó sammála um að hreyfiafl textans er djúpstæður
vandi sem hinir kristnu túlka sem svo að sótt sé að þeim. I textanum
sjálfum birtist þessi hugsun í baráttu eða beinum átökum milli fulltrúa
25 Elisabeth Schiissler Fiorenza, The Book of Revelation: Justice andJudgment (Philadelphia: Fortress
Press, 1984), 194. Schiissler Fiorenza hefur lengi einbeitt sér að því að greina og sporna gegn
kúgun og óréttlæti sem innbyggt er í valdakerfi og orðræðu slíkra valdakerfa. Sjá t.d. sama höfi,
The Power ofthe Word: Scripture and the Rhetoric ofEmpire (Philadelphia: Fortress, 2007).
26 Opb 2.13.
27 Því hefur oft verið haldið fram að talsmenn keisaradýrkunar hafi verið sérstaklega ágengir
þegar Opinberunarbókin var að taka á sig mynd og að slík dýrkun hafi jafnvel færst í aukana
á valdatíma Dómitíanusar. Þessu hefur Friesen andmælt og fært fyrir því allsannfærandi rök
að ekkert bendi til slíkrar aukningar í heimildum. Andúð á keisaradýrkuninni er áberandi í
Opinberunarbókinni, sérstaklega síðari hluta hennar, en sú staðreynd ein og sér nægir ekki til að
sýna fram á að dlbeiðsla á keisaranum hafi sótt í sig veðrið um þær mundir sem hún var skrifuð.
Friesen, Imperial Cults, 145-151.
28 Schússler Fiorenza, Book of Revelation, 196-199. Mjög ámóta þankagang er að finna hjá Elaine
Pagels, Revelations: Visions, Prophecy, and Politics in the Book of Revelation (New York: Viking,
2012) einkum 16-34.
42