Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 54
Enda þótt Sigurbjörn fjalli ekki ítarlega um þau guðfræðilegu viðfangs-
efni sem hann kýs að ræða - ritskýringarformið gefur e.t.v. ekki tilefni til
að staldra lengi við hverju sinni - þá tæpir hann á fjölmörgum sístæðum
álitaefnum meðal guðfræðinga (bölsvandanum63 og ýmsum hliðum sköpun-
arguðfræði64 svo dæmi séu nefnd). Öll sú umræða veitir auðvitað áhugaverða
innsýn í guðfræðilega afstöðu Sigurbjörns en hér skal því haldið fram að
einna skýrasta merkið um þá afstöðu felist í þeirri ákvörðun hans að taka
Opinberunarbók Jóhannesar til svo rækilegrar umfjöllunar og kynningar.
Möguleikarnir sem slík ritskýring býður upp á tónar við þær guðfræðilegu
áherslur sem hann hafði talað fyrir og Opinberun Jóhannesar hlýtur því að
teljast eðlilegt framhald þeirra guðfræðilegu átaka sem Sigurbjörn hafði
staðið í um árabil.
Forsvarsmenn frjálslyndu guðfræðinnar, hvort heldur helstu hugmynda-
smiðir hennar þýskir (t.d. Albrecht Ritschl (1822-1889) og Adolf von
Harnack (1851-1930)) eða þeir sem töluðu sama máli hérlendis (t.d. Jón
Helgason (1866-1942) og Ásmundur Guðmundsson (1888-1969)) lögðu
alla tíð meginþunga á texta guðspjallanna og sér í lagi þau ummæli Jesú sem
unnt var að leggja út af til leiðsagnar í siðferðisefnum. Myndin sem dregin
er upp af Jesú í guðspjöllunum er af hinni siðferðilegu fyrirmynd sem ber
að fylgja til þess að guðsríkið geti orðið að veruleika.
Af sjálfu leiðir að kenningar frjálslyndu guðfræðinnar, þar sem þróunar-
hyggja og siðgæðisþroski mannsins skipuðu öndvegi, rúmuðu ekki hefð-
bundnar synda- og friðþægingarkenningar sem aftur hlutu mun meiri
athygli þegar guðfræðingar neyddust til að horfast í augu við hinn fallna
heim sem heimsstyrjaldirnar tvær afhjúpuðu. Hinn sigrandi Kristur
Opinberunarbókarinnar (Opb 19.11-16) veitir þannig mótvægi við
meginstrauma aldamótaguðfræðinnar. I mætti sínum og dýrð leysir hann
mannkyn undan oki syndar og dauða, því í eigin krafti er maðurinn þess
ekki umkominn. Herlúðrar ritsins (sbr. básúnurnar í Opb 8-9) flytja
„dómsorð yfir þeirri hjátrú, að guðlaus siðfágun og tæknifimi færi mönnum
hamingju og farsæld" og Sigurbjörn minnir í kjölfarið á þá skoðun sína að
„yfirstandandi öld - öld tveggja heimsstyrjalda, sem sannarlega hafa sýnt
miðja 20. öld. Sigurjón Árni Eyjólfsson, „Uppgjörið við frjálslyndu guðfræðina: Deila Sigurbjörns
Einarssonar og Benjamíns Kristjánssonar“ í Mótun menningar - Shaping Culture (ritstj. Kristinn
Ólason o.fl.; Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 2012), 281-298.
63 Sigurbjörn Einarsson, Opinberun Jóhannesar, 92-95.
64 Sama rit, 96, 109-110, 120.
52