Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 142

sjónarmið leiða inn á slóðir gremjunnar og er sjónum beint að nálgunum
Josephs Butler og Jeffries Murphy en þær eru ólíkar; sú fyrri útskýrir gildi
gremjunnar fyrir siðferðið og samfélagið en hin síðari fyrir einstaklinginn
og sjálfsvirðinguna.
Stef fyrirgefningar og reiði í trúarbrögðum
í eingyðistrúarbrögðum gyðingdóms, kristni og íslams er fyrirgefning fyrir-
ferðarmikið stef. Svipað má segja um hindúasið og búddatrú þar sem hún er
álitin mikilvæg dygð. Innan gyðingdóms, kristni og íslams er fyrirgefningin
jafinan tengd eðli Guðs og einstaklingar hvattir til að fyrirgefa vegna þess að
Guð hafi að fyrra bragði fyrirgefið þeim syndir þeirra. I búddatrú getur fyrir-
gefningin falið í sér tvennt: niðurfellingu refsingar og höfnun reiði. Þá er í
búddatrú lögð áhersla á dygðir sjálfstjórnar og þolinmæði og er fyrirgefning
ein birtingarmynd þeirra dygða. Búdda sjálfur er sagður hafa álitið að reiðin
væri andstæða fyrirgefningarinnar og í hans augum leiddi hún til þjáningar,
bæði fyrir hinn reiða og þolendur reiðinnar. Þessi skilningur Búdda á illum
afleiðingum reiðinnar, bæði fyrir einstaklinga og samfélag, er forsenda hins
algenga jákvæða skilnings búddatrúarmanna á fyrirgefningunni.3
I vedískum textum hindúasiðar (um 5000-1000 f.Kr.) kemur fyrirgefn-
ingarstefið oft fyrir og tengist meðal annars dygðum eins og náð, miskunn
og réttlæti. Þeir sem vilja halda sig á vegi dharma (orðið kemur úr sanskrít
og merkir lögmál eða samfélagslegur siður) verða að iðka fyrirgefningu, sýna
samúð og stillingu. í einni grein hindúasiðar er litið á eiginkonu Vishnu,
Lakshmi (Sri), sem gyðju fyrirgefningarinnar og hún fyrirgefur óháð því
hvort menn iðrast. Guðinn Vishnu, hins vegar, fyrirgefur aðeins ef menn
sýna iðrun.4
Innan íslams er fyrirgefningin mikilvæg bæði fyrir lífið hér og nú og
lífið að loknu þessu. Að biðja fyrirgefningar er tákn auðmýktar og í mann-
legum samskiptum er talið auðveldara að fyrirgefa ef sá sem brotið hefur á
manni sýnir iðrun. Allah getur þó fyrirgefið án þess að iðrun eigi sér stað.5 í
Kóraninum eru þrjú hugtök sem geta merkt fyrirgefningu: „ajw“ sem þýðir
3 Michael E. McCullough, Kenneth I. Pargament og Carl E. Thoresen (ritstj.), Forgiveness. Theory,
Research, andPractice, „Religious Perspective on Forgiveness“, Mark S. Rye, Kenneth I. Pargament,
M.Amir Ali, Guy L. Beck, Elliot N. Dorff, Charles Hallisey, Vasudha Narayanan & James G.
Williams, New York, London: The Guilford Press, 2000, bls. 22.
4 Sama heimild, bls. 29-30, 32, 34-35.
5 Sama heimild, bls. 31.
140