Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Blaðsíða 118
síst hins enskumælandi. Ekki er ólíklegt að þessi tengsl hafi komið íslensku
„bræðrunum" að notum í alþjóðlegum viðskiptum. I þessu sambandi er
athyglisvert hve margir íslenskir verslunarfulltrúar og ræðismenn annarra
ríkja voru á skrá í þessum félögum.39
Það var því bjart yfir alheimi í augum hinnar nýju borgara- og milli-
stéttar og dulhyggjan varð henni skuggsjá yfir í gósenlandið, hið nýja
ísland, virkjað tækni og vísindum með ótakmarkaða þróunarmöguleika. í
grein, sem birtist í Morgunblaðinu í október árið 1919, undir íyrirsögninni
„Vormerki íslensku þjóðarinnar“, stendur eftirfarandi:
Og mörg eru þau vormerki íslensku þjóðarinnar, meðan aðrar þjóðir víðs
vegar á hnettinum hafa særst holundarsárum. Verkföll, alls konar byltingar
ytri og innri afla, uppþot og ofsóknir, styrjaldarhörmungar margvíslegar, hafa
sundrað og eyðilagt framfarir fjölda þjóða og lamað þeirra lífstrú, meðan hér
hafa vaxið þeir frjóangar, er síðar munu verða vegleg tré. ... Mannsandinn
krefst réttar síns. Hann er sjálfur straumur, sem brýtur sér nýja farvegi. Þess
vegna er farið að leika um okkur lífsloft nýrra skoðana og auðugri trúarhugs-
ana. Þjóðin er farin að svala trúarþörf sinni á fullkomnari og frjálsmannlegri
hátt en átt hefur sér stað í margar aldaraðir.40
Svipaðar hugmyndir koma fram hjá Hallgrími Kristinssyni forstjóra SÍS
í bréfi til Jakobs bróður hans í febrúar árið 1919:
Mönnum hefur aukist víðsýni og stórhugur þessi ófriðarár, þótt við mikla
örðugleika hafi verið að stríða. Samvinnumálin færast í aukana, fossar verða
teknir í þjónustu iðnaðarins, samgöngur batna stórum, járnbrautir, máski
flugvélar, koma innan skamms. Allt þetta er hugsað og talað og eitthvað af
því verður meira en orðin tóm. Síðast en ekki síst tel ég, að andlegu málunum
virðist ætla að þoka vel áfram. Spíritisma og guðspeki eykst fylgi, og margir
yngri menn hyggjast að gangast fyrir umbótum menntamála yfir höfuð.
Nýstofnað Sálarrannsóknarfélag Islands og í það komnir 300 manns.41
Þessar hugmyndir eru fram settar árið eftir að ísland hlaut viðurkenn-
ingu sem sjálfstætt ríki. Þær sýna að andlegu málin, einkum og sér í lagi
eftirvæntingarfull framtíðarsýn dultrúarhreyfmgarinnar, fléttuðust með
ótvíræðum hætti inn í framfarahugmyndir um þróun íslensks þjóðfélags.
39 Sama heimild.
40 MorgunblaSið, 11. október 1919.
41 Birt í Páll H. Jónsson, Úr Djiipadal að Arnarhóli. Sagan um Hallgrím Kristinsson. Akureyri:
Bókaforlag Odds Björnssonar, 1976, bls. 257.
116