Studia Islandica - 01.06.1981, Blaðsíða 20

18
hyggur, ella þá úr útlendum bókum, eins og mér finnst
liggja í augum uppi. Sú hugsun sem fólgin er í góðu spak-
mæli getur orðið rithöfundi að tilefni til persónulýsinga,
engu síður en raunverulegur atburður eða farandsögn mn
merkilegan mann. Að sjálfsögðu er órökstudd tilgáta um
útlendan uppruna orðskviða Hrafnkels sögu engu skárri
en staðhæfingar um alþýðuspeki forna, og skal því brátt
undið að öðrum tilgangi þessarar greinar.
II.
SKQMM ER ÓHÓFS ÆVI
Það má heita eitt af einkennum Islendingasagna að höf-
undar fara sjaldan með hugleiðingar um siðferðileg vanda-
mál í frásögninni sjálfri, þótt þeir leggi þær óspart í munn
alþýðu eða einstökiun persónum. Með þessu móti er höf-
undum kleift, svo að vel fari á, að koma fram tveim and-
stæðum hugmyndum um tilteknar athafnir eða úrræði,
einkum þegar tveir menn deila um eitthvað. Prýðileg dæmi
slíks er að finna í Hrafnkels sögu, svo sem í samtali Þjóst-
arssona á Alþingi um hðsinni við Þorbjöm og Sám, og í
viðræðum Eyvindar og skósveins á Fljótsdalsheiði, hvort
réttara sé að flýja fyrir Hrafnkatli eða veita viðnám. Sið-
ræn viðhorf koma einnig skýrt fram í ráðum manna, svo
sem lýst er í viðskiptum Sáms og Þjóstarssona; einnig í
eggjunarorðum, eins og í ræðu griðkonunnar á Hrafn-
kelsstöðum. Það er einmitt í viðræðmn manna að spak-
mæla gætir hvað mest í sögum, og orðskviðir em sá hluti
sögu sem hefur einna skýmstu einkenni almennrar lifs-
speki. Frumlag setningar af slíku tæi er yfirleitt fomafn,
hugtaksheiti eða eitthvert óákveðið orð, sé hún þá ekki
frumlagslaus með öllu. Hins vegar getur höfundur svipt
málshátt þessu einkenni með því að gera einhverja til-