Studia Islandica - 01.06.1981, Blaðsíða 23

21
í Islendinga sögu, þar sem Sturla Þórðarson hermir tal
þeirra Más kumbalda og Sighvats um Sturlu Sighvatsson
nokkrum mánuðum fyrir örlygsstaðabardaga: „Þá tók
Sighvatr til orða: „Hvé lengi mun haldast ofsi sjá inn
mikli, er Sturla hefir imifram alla frændr vára?“ Már
svarar: „Þat þykkir líkligt, at lengi haldist fyrir þínar sak-
ir ok annarra frænda yðvanra göfugra. En þó muntu slíku
næst geta, bóndi, ok vilda ek heyra, hvers þú gætir til eða
hversu þér segði hugr um þetta.“ Sighvatr svarar: „Ekki
kann ek til sliks at sjá, en fá eru óhóf alllangæ. En þó má
vera, at þetta sé langætt, ef hann drepr eigi brátt fæti, en
ef hann drepr, þá mun hann drepa eigi sem minnst.“
Eftirtektarvert er, að sú gerð spakmælisins sem er einna
fjarskyldust latnesku fyrirmyndinni er eignuð leikmann-
inum Sighvati, og þó mun Sturlu Þórðarsyni vera trúandi
til að fara rétt með orð frænda síns. Orðalagið í Málshátta-
kvœði og Hrafns sögu er svo svipað, að þar er í rauninni
um sömu gerð að ræða (Skammœ eru ó(hó)f qII), og
þangað virðist spakmæli Sighvats eiga rætur að rekja, þótt
orðfæri sé ekki hið sama. f öllum þrem frásögnunum eiga
óhófsmennimir (Sturla Sighvatsson, Markús Sveinbjam-
arson og Hrafnkell Freysgoði) það sameiginlegt, að þeir
em ekki einungis sekir um óhóf, eins og orðskviðurinn
gefur í skyn, heldur verða þeir allir skammlífir. f styttri
gerð Hrafnkels sögu, sem Sigurður Nordal og raunar flestir
aðrir fræðimenn leggja til grundvallar fyrir rannsóknir á
sögunni, er að vísu ekki sagt hve lengi Hrafnkell lifði, en
í hinni lengri em öll tvímæli tekin af: „Hann varð ekki
gamall maðr ok varð sóttdauðr.“ Þannig lætur söguhöfund-
ur vizku orðskviðarins rætast til hlítar: óhófsmönnum verð-
ur ekki langlífis auðið, jafnvel þótt þeir falli ekki fyrir
vopnum. Hér eins og víðar í sögunni mun lengri gerðin
gefa sannari mynd af frumriti Hrafnkels sögu. Einhver
uppskrifari hefur ekki áttað sig á sambandinu á milli óhófs
og skammlífis, og því hefur setningin um dauða Hrafn-
kels stytzt og heildarmerking sögunnar í þeirri gerðinni
breytzt um leið.