Hugur - 01.01.2018, Síða 97

Dýrin, skynsemin og hið samúðarfulla ímyndunarafl 97
það sé sjálfsagður hluti af lífinu.“33 Costello lýsir sjálfri sér í þessu sambandi sem
særðu dýri. Það mætti skilja sem svo að vit-und hennar um meðhöndlun okkar á
dýrunum – hinn óskiljanlegi hryllingur sem hún verður áskynja, sem þrykkir sér
á hug hennar – sé bókstaflega einhvers konar und, samofin lífi þeirrar líkamlegu
hugsandi veru sem hún sjálf er. Kynni af örðugleikum veruleikans, samkvæmt
þessu, eru líkamleg vitneskja, vitneskja sem við erum, en ekki bara höfum af því að
við höfum dregið rökréttar ályktanir af sönnum forsendum. Ég mun koma betur
að þýðingu líkamleikans fyrir hugsun okkar um dýrin síðar í greininni. Það sem
ég vek athygli á nú er að reynsla af örðugleikum veruleikans felur í sér sérstaka
tegund skilnings sem við gætum ekki öðlast eftir öðrum leiðum. Þessi tegund
skilnings byggist á því að við erum líkamlegar verur og þess vegna særanlegar
verur. Særanleiki er okkar innsti kjarni ef svo má að orði komast. Eins og við erum
líkamlega berskjölduð fyrir slysum og áverkum, eru hugur okkar og sál ávallt að
meira eða minna leyti opin og óvarin fyrir leyndardómi veruleikans – jafnt hinu
góða og hinu fagra sem hinu ógnvekjandi og hryllilega. Reynsla af örðugleikum
veruleikans leiðir þennan grundvallar-særanleika mannssálarinnar í ljós, eins og
bók Coetzees sýnir glögglega.
Fáum þykir særanleiki þægilegur eða eftirsóknarverður. Sár, hvort sem þau eru
á líkama eða sál, geta gengið nærri okkur. Við reynum því að verja okkur fyrir
þeim. Við leitumst við að hefja okkur yfir særanleikann og ná stjórn á honum
– verða eins ósæranleg og kostur er. Þessi varnarviðbrögð hafa á hinn bóginn
alvarlegan fórnarkostnað í för með sér. Ef við flýjum særanleika okkar, flýjum við
kjarna eigin mennsku. Við drögum úr möguleikum okkar til að þekkja heiminn;
leyfa veruleikanum að hræra og vekja hjartað. Það þýðir að við skerðum eigin
möguleika á að lifa vel. Þetta eru sannindin sem búa að baki gagnrýninni í The
Lives of Animals og í skrifum Coru Diamond á tilhneigingu margra heimspek-
inga og annarra í nútímanum til að færa alla hugsun yfir á form „fræðilegrar
rökræðu“, hvort sem hún er hefðbundin siðfræðileg orðræða eða af öðru tagi.
Vandaðar heimspekilegar og siðfræðilegar rökræður gegna vissulega mikilvægu
hlutverki í þeirri viðleitni að hugsa skýrar um grundvallarspurningar. Spurningin
er aðeins sú hvort við þurfum ávallt að vera svo upptekin af því að hlusta eftir
„röksemdafærslum“ sem fela í sér rök fyrir tilteknum „vitsmunalegum viðhorfum“
að við verðum ófær um að hlusta á manneskjuna sem lætur rödd sína heyrast, og
nema það sem hún nemur af veruleikanum. Okkur getur verið svo tamt að kreista
út „almennt innihald“ í máli annarrar manneskju, á borð við hugtök, hugmyndir
og rökleg tengsl, að sjónarhóll hennar og innra líf, hvað það er sem snertir hana
og hún er að ganga í gegnum, fer framhjá okkur. Diamond segir að heimspekin
geti knúið okkur, eða fengið okkur til að finnast við vera knúin, til þess að snið-
ganga hinn innri sjónarhól. Við „heyrum hana þráfaldlega leggja hart að okkur,“
segir hún, að líta á lýsingu á hinu innra sjónarhorni einfaldlega sem útlistun, hve
hjartnæm sem hún annars er, „á huglægum viðbrögðum“ sem þarfnist sjálfstæðrar
rannsóknar.34 Hugmyndin, sem okkur finnst að heimspekin hamri þráfaldlega
33 Diamond 2003: 4.
34 Diamond 2003: 10.
Hugur 2018meðoverride.indd 97 24-Jul-18 12:21:26