Hugur - 01.01.2018, Síða 105

Dýrin, skynsemin og hið samúðarfulla ímyndunarafl 105
hugsa um samband manna og dýra – hvað hefur hún þá fram að færa í staðinn?
Eitt svar við þessari spurningu væri að benda á það sem áður hefur komið fram
um lýsingu Costello á sjálfri sér sem særðu dýri: Hún hefur ekkert að bjóða annað
en „eigið sár“ andspænis því sem menn gera dýrunum. Þannig virðist að minnsta
kosti hún sjálf líta á málið: „Ég er ekki heimspekingur sem fæst við hugspeki,
heldur dýr sem sýnir, en sýnir þó ekki, samkomu fræðimanna sár sem ég breiði
yfir með klæðum mínum en snerti með hverju orði sem ég mæli.“53 En hvað
þýðir þetta og hvaða ljósi á það að geta varpað á samband manna og dýra? Ganga
fyrirlestrar Costello út á það eitt að gömul kona úthelli yfir samkomu mennta-
manna tilfinningasemi sinni og sárindum, „heift, fjandskap, biturð“, vegna illrar
meðhöndlunar dýra?54 Hefur tengdadóttir hennar, Norma, rétt fyrir sér þegar
hún sakar Costello um að hafa skoðanir sem byggist á vanþroska og ofurvið-
kvæmni og að „vilja breyta eigin tískusérvisku í almenna bannhelgi“?55
Vandinn við þennan skilning á sögunni er eins og áður sagði sá að hann tekur
aðalpersónuna, og um leið sögu Coetzees, ekki alvarlega. Eins og Diamond bend-
ir á býður saga Coetzees okkur að taka mark á orðum aðalpersónunnar um sjálfa
sig; hún býður okkur í raun að setja okkur í spor þess dýrs sem er í þungamiðju
sögunnar, sjá heiminn um stund frá sjónarhorni þess. Það er þó alls ekki víst að
við viljum eða séum fær um að taka þessari áskorun:
Líf þessa talandi, særða, klædda dýrs er eitt þeirra „dýralífa“ sem sagan
fjallar um; ef það er sannleikanum samkvæmt að við séum almennt
ómeðvituð um líf annarra dýra, þá er líka satt að sem lesendur þessarar
sögu getum við verið ómeðvituð, líkt og áheyrendur Costello, um líf þess
talandi dýrs sem er í brennidepli frásagnarinnar.56
Frá þessu sjónarmiði er saga Coetzees ekki bara siðfræðileg rökræða um með-
ferð (annarra) dýra. Hún er ekki síður hugleiðing um líf þeirra talandi dýra sem
við erum, tilraun til að upplýsa hvað það þýðir að vera af þeirri undarlegu dýra-
tegund sem við nefnum Homo sapiens. Höfundurinn setur þá meðhöndlun á dýr-
unum sem nú tíðkast í samhengi við blindu og skilningsleysi andspænis þeirri
persónu sögunnar sem segist vera sært, talandi, klætt dýr. Það er að minnsta kosti
tvennt sem vert er að hafa í huga í þessu sambandi. Annað er það, eins og vikið
var að hér að framan, að líkaminn, líkamslífið og mannleg firring frá líkamanum
fær mikið vægi í The Lives of Animals. Frá fyrstu til síðustu efnisgreinar bókarinnar
er líkaminn í aðalhlutverki. Þetta er meðal annars undirstrikað með lýsingum á
líkamlegu ástandi og ásýnd Costello. Í fyrstu efnisgrein sögunnar er okkur til
dæmis sagt að hún sé hvíthærð, „lotin í herðum … skvapholda“, og í lokaefnis-
greininni er sonurinn sagður finna lyktina af „gömlu holdi“ hennar. Þessi áhersla
á líkamleika aðalpersónunnar er í fullkomnum samhljómi við þann boðskap sem
53 Coetzee 2001: 26.
54 Sama rit: 67.
55 Sama rit: 67.
56 Diamond 2003: 4.
Hugur 2018meðoverride.indd 105 24-Jul-18 12:21:26