Hugur - 01.01.2018, Side 123

Eru stjórnmál í eðli sínu ósiðleg? 123
kerfisbundið varðandi það fyrir hvað maður stendur og því að vera tilbúinn að
brjóta odd af oflæti sínu og gera bandalag við þá sem standa fyrir andstæð gildi.
Við höfum ástæðu til að meta heilindi stjórnmálamanna en viljum líka að þeir
séu að einhverju leyti tilbúnir að óhreinka hendur sínar ef rík ástæða er til í þágu
þeirra gilda sem við vitum að þeir standa fyrir.35
Hversu fúsir ættu stjórnmálamenn að vera til að óhreinka hendur sínar? Ed-
ward Hall telur að heilindi krefjist þess að stjórnmálamaður sem neyðist til að
gera málamiðlun geri það hikandi og meðvitaður um þá siðferðilegu fórn sem
hann færir.36 Samkvæmt Michael Walzer37 eru það afmörkuð neyðartilvik þegar
stjórnmálamenn neyðast til að óhreinka hendur sínar; góður stjórnmálamaður sé
að vísu tilbúinn til þess en uppskeri þá harmræna sektarkennd sem kallar á yfir-
bót svo hann geti endurheimt sakleysi sitt.38 Í báðum tilvikum virðist gengið út
frá því að góður stjórnmálamaður sé handgenginn almennum siðferðisgildum og
mannkostir stjórnmálamanns séu um leið almennir mannkostir. Andstætt þessu
færir Demetris Tillyris rök fyrir því að gjáin á milli siðferðis og stjórnmála sé
miklu dýpri en hér er talið.39 Þau orð Machiavellis, að stjórnmálamaðurinn verði
að læra að vera ekki góður, beri að taka bókstaflega: stjórnmálamaður verði ekki
einungis að læra að breyta í andstöðu við almenn siðferðisgildi í afmörkuðum
tilvikum, heldur beinlínis að rækta með sér skapgerðareinkenni og sjálfsmynd í
andstöðu við það sem almennt er talið gott siðferði.40 „Líf í stjórnmálum fer ekki
saman við siðferðilegt líf: Það eflir dygð stjórnmálamanns þegar hann ræktar og
iðkar að staðaldri tiltekna almenna lesti.“41 Af þessu dregur Tillyris meðal annars
þá ályktun að það sé misskilningur að stjórnmálin séu í siðferðilegri kreppu nú
um stundir; sá misskilningur stafi af þeirri barnalegu ranghugmynd að heilindi
stjórnmálamanns séu siðferðileg heilindi og að það sé mögulegt eða æskilegt að
siðvæða stjórnmálin (e. moral purification).42
Rök Tillyris fyrir róttækum greinarmun siðferðilegra dygða og stjórnmáladygða
eru af tvennu tagi. Annars vegar styðjast þau við fjölhyggju um gæði (e. value-
pluralism) og hins vegar við þá forsendu að aðstæður sem krefjast þess að stjórn-
málamaður óhreinki hendur sínar séu daglegt brauð en ekki sjaldgæfar undan-
tekningar. Enginn stjórnmálamaður muni ná árangri eða endast í hlutverki sínu
með því að ástunda heiðarleika, því að þá muni vitneskjan um að hann sé sífellt að
óhreinka hendur sínar með alls kyns málamiðlunum verða öllum kunn og notuð
gegn honum.43 Hann verður því að læra hratt þá list að dylja slóð sína og leika
tveimur skjöldum, ekki bara endrum og sinnum heldur stöðugt.
Erfitt er að festa hendur á því hve algengt það er að stjórnmálamenn séu í
aðstæðum þar sem þeir verða að óhreinka hendur sínar og dylja sporin til að ná
35 Hall 2018: 403.
36 Hall 2018: 403.
37 Walzer 1973.
38 Sjá einnig Tillyris 2015.
39 Tillyris 2015. Sjá einnig Tillyris 2018.
40 Tillyris 2015: 70.
41 Tillyris 2015: 64.
42 Tillyris 2018: 109.
43 Tillyris 2015: 69. Sjá einnig Hollis 1982: 396.
Hugur 2018meðoverride.indd 123 24-Jul-18 12:21:27