Úrval - 01.02.1944, Blaðsíða 8

6
ÚRVAL,
allt málæði jass-gagnrýnenda
og líta á fagurfræðilegt gildi
jassins sjálfs. Og þá verður að
gera sér ljóst, að jass er ekki
tónlist í sama skilningi og ópera
eða hljómkviða. Jassinn er af-
brigði af þjóðlögum. Munurinn
á þjóðlögum og listrænni tón-
smíð er svo mikill, að hann er
næstum alger. Sú fyrmefnda
tónlist grær eins og vilhgróður,
sýnir enga andlega áreynslu,
heldur verkar beint á tilfinning-
ar fólks, enda talar hún sínu
máh til þeirra, sem ekki hafa
snefil af áhuga fyrir músík sem
list. Hún getur verið fögur á að
hlýða, en hún kemur skýrri
gagnrýni ekki vitund við, því að
hana vantar þann eiginleika,
sem slík gagnrýni einkum bein-
ist að: sköpunargáfu og tækni
hins óvenjulega, tónþjálfaða
heila.
Hið síðamefnda tónform (tón-
list) er eins flókið og bygg-
ingarlist. Það hefst þar, sem
hinni þjóðlegu list sleppir, í vís-
vitandi sköpun stórrar tónbygg-
ingar, sem í tækni og stíl ber
einkenni einstaks tónskálds.
Hefðin — leikreglur listarinnar
— er margbrotin og samslung-
in. Hún er arfur árhundraða
menningarstarfs þjálfaðra tón-
listarmanna, sem samið hafa og
flutt verk sín fyrir hópi þrosk-
aðra áheyrenda, er greint hafa
og kunnað að meta andríki
slíkrar hugsunar. Tónlistin er
ekki engi vilhblóma, heldur
vermireitur vandræktaðra meist-
araverka, þar sem hver urt er
afrakstur óvenjulegra hæfi-
leika og mikillar uppfinninga-
semi í tækni. Hver sem vill get-
ur heldur valið víðavang þjóð-
söngvanna fram yfir vermihús
tónlistarinnar. En það gera þeir
einir, sem engan áhuga hafa
á list tónanna. En þá tjáir
ekki að skoða val sitt annað og
meira en það er, né reyna að
halda því fram, að vilhblómið
sé ávöxtur vits og tækni, því að
það er það ekki.
Það er því engin gagnrýni
sett fram, þótt einn taki New
Orleans jass fram yfir Wagner
og öðrum þyki meira varið í
Fats Waller heldur en Rach-
manninoff. Með þessu er ekkert,
sagt, annað en hreinskilin mein-
ing. Með sama hætti mætti
segja: ,,Ég vil heldur íslenzkan
hest en arabískan." Allir skilja
slíkan smekk, en í honum felst
ekkert mat á gildi hesta til veð-
hlaupa.
Nú kann einhver að spyrja: