Úrval - 01.02.1944, Blaðsíða 122

120
tJRVAL
Af þessu leiðir, að dagurinn í
dag á jörðinni getur verið gær-
dagurinn á einni stjörnu og
morgundagurinn á annari. Því
að tíminn er rúmvídd, og rúmið
er tímavídd. Einstein heldur því
fram, að alheimurinn sé raun-
verulega tímarúm, og sé rúm
og tími háð hvort öðru; hvorugt
hugtakið geti verið sjálfstætt.
Heimurinn hefir ekki þrjár
víddir — hann er fervíður;
fjórða víddin er tíminn.
IV.
Einstein hafði gaman af þeirri
athygli, sem hann vakti sökum
vizku sinnar. ,,í augum guðs
erum við öll jafn vitur og jafn
heimsk”, sagði hann. Honum
brá ekki hið minnsta, þegar
honum var boðin prófessors-
staða við háskólann í Ziirich.
Honum hafði alltaf leiðzt
prófessorar. Hann var listamað-
ur. í huga hans var ekkert rúm
fyrir smásmuguskap og orð-
hengilshátt. „Smámunamenn
safna saman staðreyndum eins
og hundar beinum — aðeins til
að grafa þær niður.” Hann hafði
tekið eftir því, að fá;r af hinum
svo nefndu lærdómsmönnum
skildu skapandi hugsun. Fáir
þeirra sáu draumsýnir. Þeir
hlógu, þegar þeim var sagt, að
vísindamaður gæti rannsakað
leyndardóma eðlisfræðilegra
lögmála með sama ástríðuhita
og tónskáld leitar leyndardóma
samhljómanna í tónsmíð. „Hin-
ir miklu vísindamenn og hin
miklu tónskáld eiga sammerkt
að einu leyti — hvorir tveggja
eru mikil skáld.”
Einstein fagnaði fyrsta barni
sínu sem skáld. Hann hafði
miklu meiri ánægju af því að
aka barninu í vagni, heldur en
að flytja fyrirlestra við háskól-
ann. Hann titraði frammi fyrir
tómlegum augum og gapandi
munnum áheyrenda sinna, sem
komnir voru til þess að kaupa
skildingsvirði af þekkingu við
gosbrunn vizku hans. Hann var
ekki sá maður, er veitt gæti
fjöldanum forustu, gæti kennt
honum eða blandast saman við
hann. Hann var einmanalegur
nemandi, „einkennilegur, þögull
og einrænn leitandi.” Honum
þótti það litlu skipta, þó að hann
hefði unnið sér mikið álit meðal
lærða manna í Evrópu og þótt
hinn nafntogaði stærðfræðingur
Poincaré hefði kallað hann
„sigurvegara Newtons”, og þó
að hinn frægi eðlisfræðingur
Lorenz hefði talið hann einn af