Úrval - 01.12.1954, Qupperneq 85

ERU MEGINLÖND JARÐARINNAR Á FLAKKI ?
83
er, að segulsvið jarðarinnar
hafi skipt um stefnu með vissu
millibili. Hospers við Cam-
bridgeháskóla, sá sem gerði at-
huganir á Islandi*), hefur dreg-
ið þá ályktun af rannsóknum
sínum, að síðustu 50 milljón ár-
in hafi segulsvið jarðarinnar
skipt um stefnu hérumbil á
milljón ára fresti.
Svipaðar hafa niðurstöðurnar
orðið af rannsóknum á nýja,
rauða sandsteininum í Eng-
landi; hann er um 170 milljón
ára gamall, og um helmingur
sýnishornanna, sem rannsökuð
hafa verið, eru með rétta seg-
ulsviðsstefnu, en hinn helming-
urinn með gagnstæða stefnu.
Aftur á móti hafa rannsóknir
á enn eldri berglögum, t. d.
gamla, rauða sandsteininum,
leitt í ljós, að stefna segulsviðs-
*) 1 grein um vísindarannsóknir
á Islandi, sem birtist nýlega í blaS-
inu Ný viðhorf, er skýrt frá segul-
mælingum, sem Þorbjörn Sigurgeirs-
son eðlisfræðingur og Trausti Ein-
arsson prófessor hafa annazt hér á
landi. Mælingar þeirra á berglög-
um í Esjunni hafa leitt í ljós, að
berglögin þar eru segulmögnuð sitt
á hvað: í sumum snýr segulmagnið
eins og nú, í öðrum þveröfugt. Mæl-
ingartæki það, sem notað hefur ver-
ið við mælingarnar, smíðaði ungur
eðlisfræðingur, Ari Bi-ynjólfsson, sem
prófverkefni við Kaupmannahafnar-
háskóla. 1 greininni segir, að m.esta
áhugamál Rannsóknarráðs ríkisins
nú sé að geta haldið áfram þessum
segulmælingum. Ari Brynjólfsson
vinni nú að þeim, en ráðið skorti fé
til þess að halda þeim áfram til
lengdar. — Þýð.
ins er gagnstæð núverandi
stefnu í þeim öllum. Augljósasta
skýringin á þessu er sú, að seg-
ulsvið jarðarinnar hafi skipt um
stefnu með nokkuð óreglulegu
millibili.
Nokkrir jarðeðlisfræðingar
hafa þó ekki enn sannfærzt um,
að þessar sannanir fyrir stefnu-
breytingu segulsviðsins séu full-
nægjandi. Einn brautryðjend-
anna í þessum rannsóknum,
Graham frá Washington, fann
berg með öfugu segulsviði, sem
hann taldi ekki að hægt væri
að skýra með því að gera ráð
fyrir að segulsvið jarðarinnar
hefði snúizt við. Hann leitaði
því til franska eðlisfræðingsins
Neel í Grenoble og spurði hann
hvort hann gæti hugsað sér
nokkra möguleika á því, að berg
gæti segulmagnast með gagn-
stæðri stefnu við segulsvið jarð-
arinnar. Neel kom með tvær til-
gátur um fyrirbrigði, sem hann
taldi hugsanlegt að gætu komið
fyrir í náttúrunni. Ári seinna
skeði sá merkilegi atburður, að
japanskur vísindamaður, Nag-
ata að nafni, fann sjaldgæft
hraunberg, sem hann tók sýnis-
horn af til rannsókna. Þegar
hann lét það storkna, segul-
magnaðist það með öfugri
stefnu á þann annan hátt, sem
Neel hafði sagt fyrir. Skömmu
seinna bjó hollenzkur vísinda-
maður, Gorter að nafni, til efni,
sem segulmagnaðist með öfugri
stefnu í samræmi við hina til-
gátu Neels.