Saga - 2021, Page 21

Söguskoðun í almannarými
Styttur voru óvenju áberandi fréttaefni sumarið 2020. Í kjölfar þess
að lögreglumaðurinn Derek Chauvin myrti George Floyd í Minne -
apolis í Bandaríkjunum í lok maí hófust mótmæli víða um Banda -
ríkin og síðar um allan heim þar sem langri og samtvinnaðri sögu
kynþáttamisréttis og lögregluofbeldis var kröftuglega mótmælt og
breytinga krafist. Athygli mótmælenda beindist fljótt að styttum og
minnismerkjum um fyrrum nýlenduherra, herforingja úr röðum
Suðurríkja Bandaríkjanna og verslunarforkólfa sem auðgast höfðu
af viðskiptum með þræla. Stytturnar voru ósjaldan málaðar með
slag orðum, höfuðin fjarlægð af þeim eða þær dregnar af stalli og
jafnvel varpað í sjó. Líkt og fjórir höfundar álitamála Sögu undir-
strika eru deilur um styttur og minnismerki og aðrar birtingar-
myndir sögunnar í almannarýminu þó ekki nýjar af nálinni. Þvert á
móti má segja að minnisvarðar um sögulegar persónur eða atburði
sem staðsettir eru í hinu opinbera rými séu sá vettvangur þar sem
tekist er einna harkalegast á um ólíkar söguskoðanir, um túlkun á
fortíðinni og þýðingu hennar fyrir samtíðina og ekki síst um hvernig
beri að halda hinu sögulega minni þjóða eða þjóðfélagshópa á lofti
og setja það fram. Það eru þessi átök um söguskoðun í almannarými
sem fjallað er um í álitamálum Sögu að þessu sinni.
Ólafur Rastrick fjallar í grein sinni um síkvikt samband minn -
inga og staða og hvernig sú merking sem minnisvörðum er ætlað að
halda á lofti tekur breytingum eftir því sem túlkun og samhengi
þeirra breytist. Nýlegt dæmi er minnisvarði um umbótamanninn og
menntafrömuðinn Egerton Ryerson við háskólann í Toronto, sem
fáir virtu viðlits eða tóku eftir þar til hann varð miðpunktur mót-
mæla og átaka eftir að fjöldagrafir fundust við skóla frumbyggja-
barna víða í Kanada en þeir skólar voru meðal annars byggðir upp
á grundvelli hugmynda Ryersons. Hafdís Erla Hafsteinsdóttir skrifar
um fjölmarga minnisvarða sem reistir voru í Þýskalandi, og í minna
mæli í Austurríki, á áratugunum eftir seinni heimsstyrjöld um hinar
svokölluðu rústakonur. Þeim var skipaður sess sem sameiningar -
Saga LIX:2 (2021), bls. 19–57.
Á L I TA M Á L