Saga - 2021, Side 39

ann-sofie n. gremaud
Átök um Hans Egede: Styttur og sögutúlkun
Þó svo að styttur líti út fyrir að vera tákn hreyfingarleysis og stöðug-
leika og gjörningar af ýmsu tagi virðist rjúfa ró þeirra eru þær
kannski í raun á stanslausri hreyfingu. Styttur í opinberu rými eiga
hlutdeild í úrvinnslu minninga og uppbyggingu þjóðernisvitundar
en einnig í uppreisnum jaðarhópa. Styttur verða hluti af umræðu og
orðræðu um hvernig má skilja söguleg tengsl og mögulega fram -
tíðarþróun. Þær gegna oft lykilhlutverki í orðræðu um framtíðar-
tengsl þjóða í kjölfar sameiginlegrar fortíðar sem markast af heims-
veldisstefnu. Túlkanir á sögunni og tilfinningar sem tengjast þeim
túlkunum hafa á síðustu árum orðið deiluefni um allan heim. Víða
hafa styttur verið felldar af stalli í mótmælaskyni og sem leið til að
hafna ákveðnum frásögnum eða „sannleik“ um fortíðina. Það má
því segja að styttur hafi orðið áþreifanlegir miðpunktar í orðræðu
um fortíð, nútíð og framtíð og að mismunandi sögulegar frásagnir
etji kappi um að heimfæra sína túlkun upp á þær. Þessi togstreita á
sér einnig stað hjá þeim þjóðum sem einu sinni voru hluti af danska
konungsríkinu — og hjá þeim sem eru það enn. Í Grænlandi og
Danmörku hefur sitt hvor styttan af trúboðanum Hans Egede verið
þungamiðja í umræðum um hvernig eigi að skilja og tákngera (e.
represent) samband þessara landa í nútíð og framtíð. Mikið af þeirri
umræðu hefur átt sér stað í fjölmiðlum í formi frétta um uppákomur
og gjörninga, pistla og skoðanaskipta.
Sú merking sem komu Hans Egede (1686–1758) til Grænlands
sem prestur og trúboði árið 1721 var gefin á annars vegar 200 ára og
hins vegar 300 ára afmælishátíðarhöldum atburðarins reyndist mjög
ólík. Fyrsta hátíðin var haldin árið 1921 og einkenndist af hátíðlegu
andrúmslofti bæði í Danmörku og í Grænlandi en seinni hátíðin,
árið 2021, einkenndist af gagnrýninni umræðu í báðum löndum. Í
báðum tilvikum hverfðust umræðurnar um styttu. Sú stytta sem
gegndi svo miðlægu hlutverki er af Hans Egede og er staðsett á
áberandi stað í Nuuk á hæð við gömlu höfnina. Líkt og menningar -
fræðingurinn Kirsten Thisted tekur fram í bók sinni Stemmer fra
söguskoðun í almannarými 37
Ann-Sofie N. Gremaud, gremaud@hi.is