Saga - 2021, Page 95

veiðar á Íslandi. Vinnslan varð nú miklu vandaðri enda var afurðin
unnin til manneldis og fyrir kröfuharða japanska neytendur, betra
verð fékkst fyrir vöruna og útflutningurinn færðist í síauknum mæli
til Japans á meðan evrópskir nærmarkaðir lokuðust fyrir hvala -
afurðir hver af öðrum. Japanska tímabilið í hvalveiðum Íslendinga
var hafið. Þetta viðskiptasamband endurspeglar annan grundvallar -
mun á Íslendingum og Japönum þar sem rík hefð er fyrir neyslu
hvalkjöts í ákveðnum landshlutum í Japan en Íslend ingar hafa yfir-
leitt selt megnið af hvalaafurðunum úr landi eftir stofnun Hvals hf.
Íslend ingar hafa oft tekið því sem sjálfsögðum hlut að hvalur sé
fluttur út til Japans af því þar sé eftirspurn mikil. En þrátt fyrir sér-
hæfða eftir spurn á afmörkuðum svæðum þá hefur það ekki alltaf
samræmst hagsmunum japanskra stjórnvalda og fyrirtækja að flytja
inn hval eða tengjast viðskiptum með hvalaafurðir.
Íslendingar og Japanir hafa átt náið samstarf í tengslum við Al -
þjóða hvalveiðiráðið. Japanir börðust hart gegn banni á hvalveiðum
í atvinnuskyni allt frá því að hugmyndin var fyrst sett fram á
Stokkhólmsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna árið 1972 og þar til hval-
veiðibannið var samþykkt í Alþjóðahvalveiðiráðinu árið 1982. Íslend -
ingar voru einnig mjög andvígir hvalveiðibanninu en eins og fram
hefur komið var það síður en svo þannig að Íslendingar greiddu
sjálf krafa atkvæði með ýmsum tillögum Japana um veiðar á ólíkum
hafsvæðum. Eftir miklar umræður ákváðu Íslendingar að gera ekki
fyrirvara við hvalveiðibannið en Japanir mótmæltu banninu. Jap anir
sneru þeirri ákvörðun við tveimur árum síðar. Bæði löndin fundu
þó nýjar leiðir, í formi vísindaveiða, til að halda áfram veið um á
níunda áratugnum þrátt fyrir bannið.
Þegar hvalveiðibannið tók gildi fór Ísland þá leið að semja og
framkvæma áætlun um vísindahvalveiðar á tímabilinu 1986–1989.
Ísland tilkynnti sína áætlun tveimur árum á undan Japönum og urðu
Íslendingar því áberandi í alþjóðlegu baráttunni fyrir hvalveið um.
Æðstu embættismenn Íslendinga, þar á meðal forsætis-, viðskipta-
og utanríkisráðherrar, reyndu að ná samkomulagi við æðstu fulltrúa
Bandaríkjanna og Japans um að takmarkaðar veiðar og útflutningur
til Japans mætti halda áfram. Sjávarútvegsráðuneytið tók frum -
kvæðið að alþjóðlegri fundaröð hvalveiðiþjóða frá og með 1988 sem
var undanfari Norður-Atlantshafsspendýraráðsins sem Íslendingar
áttu stóran þátt í að stofna árið 1992 þegar Íslendingum þótti Al -
þjóða hvalveiðiráðið orðið vanmegnugt þess upphaflega hlutverks
síns að halda uppi sjálfbærum hvalveiðum. Forysta Íslands í þessum
japanska tímabilið í hvalveiðum … 93