Saga - 2021, Síða 179

Í ritgerðinni er töluvert rætt um þá óvissuþætti sem tengjast varðveislu
og nýtingu heimilda. Nefna mætti þrjú atriði sem lúta að nýtingunni. Á ein-
um stað segir til dæmis: „Frá upphafi þessarar rannsóknar var ljóst að þar
sem markmiðið var að nálgast viðfangsefnið út frá almenningi yrði að leita
persónulegra heimilda sem veittu upplýsingar frá fyrstu hendi“ (26). Auð -
velt er að taka undir mikilvægi leitar að persónulegum heimildum en færa
mætti betri rök fyrir því af hverju þær eru nauðsynlegar. Svo má einnig
velta fyrir sér hvort annars konar heimildir, til dæmis fundargerðir, greinar-
stúfar eða auglýsingar í blöðum veiti ekki einnig „upplýsingar frá fyrstu
hendi“.
Í annan stað eru viðhorf doktorsefnis til heimildagildis og nýtingar
sendibréfa áhugaverð en hann segir meðal annars um þau: „Ég hef leitast
við að gæta sanngirni og forðast hlutdrægni í meðhöndlun minni á bréfun-
um en geng þess þó ódulinn að ég er sjálfur hluti af rannsókninni og viðhorf
mín hafa mótandi áhrif. Rannsakandi getur aldrei verið alvitur, ótengd og
utanaðkomandi vera sem fellir „hlutlausa“ dóma“ (27). Ljóst er að í rann-
sókninni hefur fjöldi sendibréfa verið nýttur. Fróðlegt hefði verið að fá
nánari útlistun á þessum atriðum sem þarna eru nefnd en væntanlega telur
höfundur mikilvægt að slá sömu varnagla um aðrar gerðir heimilda sem
nýttar eru í þessari rannsókn.
Í þriðja lagi er almennt auðsætt að doktorsefni nýtir heimildir við rann-
sóknina með gagnrýnum hætti. Höfundur segir til dæmis um dagbækur:
„Ég tel að almennt sé ekki ástæða til að véfengja frásagnir dagbóka nema
ástæður finnist til, þó vitanlega verði að hafa hugfast að dagbókarritarar
skrifa út frá sínu sjónarhorni sem kann að birta ólíka sýn en þá sem aðrir
kunna að hafa haft” (29). Hvað með aðrar gerðir heimilda, til að mynda
blaðagreinar? Fróðlegt hefði verið að fá nánari umræðu um það.
Enginn höfuðstaður
Það Austurland áratuganna kringum aldamótin 1900 sem Hrafnkell beinir
rannsókn sinni að er vissulega öðruvísi en Austurland miðrar nítjándu eða
tuttugustu aldar. Kringum aldamótin 1900 var þessi landsfjórðungur alla
vega ekki afskekktur eins og tilfellið var kringum 1850 og 1950 vegna þess
að hann var til dæmis í miklum og beinum samskiptum við útlönd. Um ára-
bil komu póstskipin frá Danmörku fyrst að landi á Austfjörðum. Það voru
Austfirðingar sem fyrstir fengu heimsfréttirnar og það voru gjarnan aust-
firsku blöðin sem fyrst miðluðu erlendum tíðindum til landsmanna en á
þeim tíma var ennþá umtalsverð blaðaútgáfa hringinn í kringum landið.
Tíðari ferðir póstskipanna og fjölgun ferða þeirra umhverfis landið styrkti
enn frekar stöðu Austfjarða. Kaupstaðirnir á fjörðunum þar sem fólki
fjölgaði virkuðu sem seglar á erlent vinnuafl og fjárfesta. Og að sumu leyti
var auðveldara fyrir Austfirðinga að ferðast til útlanda en til Reykjavíkur.
andmæli 177