Saga - 2021, Síða 194

tal milli fræðafólks sem skiptist á skoðunum, andmælir, hugleiðir,
samþykkir og þakkar fyrir. Í þessari bók er ekki vísað í önnur
fræðirit og það skapar henni einkennilega stöðu. Fullyrðingar verða
stundum eindregnar eins og gerist í lýsingum á Íslandi á sautjándu
öld: „… Denmark controlled Iceland in every way“ (2). Eða: „In addi-
tion to controlling religion, Denmark also exercised economic control,
and from the beginning of the seventeenth century the Danish king
enforced a complete monopoly over trade“ (3). Hér er ekki leitað í
rannsóknir Helga Þorlákssonar og fleiri sem sýna fram á að Danir
höfðu einmitt ekki fulla stjórn og einokunarverslunin var ekki full ein-
okun, sérstaklega ekki á sautjándu öld. Ýmsar aðrar fullyrðingar
hanga einnig í lausu lofti, til dæmis að í Grindavík hafi verið hertekin
„several dozen“ (i) eða „something like three or four dozen people“
(29). Raunar hækka höfundarnir tölurnar með því að segja að korsar-
arnir hafi fangað áhöfn á tveimur enskum fiskiskip um til viðbótar við
Grindvíkinga og danska áhöfn. Með þessu móti er fjöldi hertekinna
orðinn „seventy or eighty“ (39). Ekki eru nefnd ar heimildir fyrir
þessu en til er hollensk frásögn af því að Múrat Reis hafi fengið enska
sjómenn með sér í herförina til Grinda víkur og launað þeim með einu
herteknu skipi. Þetta snýr hlutverki Eng lendinganna við, frá fórnar-
lömbum að gerendum, og hlýtur að skipta máli.
Engu að síður er bókin Northern Captives mjög læsileg og með -
líðan með hinum herteknu er augljós. Í kaflanum The Járngerðar -
staðir farm family eru sagðar sögur hvers þeirra Grindvíkinga sem
vitað er um og á heildstæðan hátt. Greinargerðin Salé – the tur -
bulent city er skýr og tekur til margra þátta. Og fengur er að þýðing-
unum á hlutaðeigandi kafla í Tyrkjaránssögu Björns á Skarðsá og
fleira efni.
Reisubók Ólafs Egilssonar kemur nú út á prenti og ekki í fyrsta
sinn og þar áður gekk hún í afritum í rúmlega tvö hundruð ár enda
læsileg, persónuleg og fræðandi. Már Jónsson og Kári Bjarnason
velja þann kost að birta tvær gerðir, aðra sem Jón Þorkelsson kallaði
A-gerð og þeir félagar velja að fylgja handriti með þeim skyldleika
skrifuðu með hendi Eyjólfs Jónssonar á Völlum í Svarfaðardal um
1740. Hin gerðin sem Jón kallaði B er skyld handriti sem Þórður
Tómasson í Skógum hafði uppi á 1981, skrifuðu af Sigurði Magn ús -
syni í Holtum í Hornafirði og lokið 1749. Það handrit er birt í bók-
inni. Jón Þorkelsson fór hins vegar í heimildaútgáfu sinni fyrir rúm-
um hundrað árum einkum eftir handriti merktu Thott 514 sem
varðveitt er í Konunglega bókasafninu í Kaupmannahöfn.
þorsteinn helgason192