Saga - 2021, Blaðsíða 224

yrði úr leiðangrinum svo sem þegar Esjunni var snúið til Noregs vegna þess
að gleymst hafði að tilkynna herstjórn Þjóðverja í Noregi um ferðalagið.
Leyst var snarlega úr þeim misskilningi og líklega var það heppni bæði
þeirra sem skipulögðu ferðalagið og ferðalanganna að þeir þýsku og bresku
liðsforingjar sem þeir þurftu að eiga samskipti við voru hinir skikkan leg -
ustu menn sem greiddu fyrir leiðangrinum eftir bestu getu og leystu úr
þeim vandamálum sem upp komu. Það var ekki fyrr en til Reykjavíkur var
komið að snurða hljóp á þráðinn.
Það var nefnilega svo að það voru einkum Bretar sem höfðu efasemdir
um leiðangurinn og sögðu í fyrstu þvert nei við uppátækinu. Þeir óttuðust,
og ekki að ástæðulausu, að Þjóðverjar myndu reyna að lauma flugumönn -
um til landsins með farþegahópnum enda var það raunin. Einn úr hópnum
var útsendari Þjóðverja. Þegar til Reykjavíkur kom hófust yfirheyrslur yfir
ferðalöngunum og fór svo að þrír þeirra voru hnepptir í fangelsi í Bretlandi
en sleppt fljótlega. Enginn þeirra var þó njósnarinn tilvonandi. Hann slapp
í gegnum net Bretanna.
Þegar heimurinn lokaðist byggir einkum á íslenskum heimildum. For vitni -
legt væri að kanna hvernig tekið var á þessu máli öllu saman í Englandi og
Þýskalandi. Ensku heimildirnar ættu að vera aðgengilegar en óvissara er
með þær þýsku, þær gætu hafa farið forgörðum.
Ekki er verk þetta gallalaust þó gott sé að flestu leyti. Af einhverjum
undarlegum ástæðum eru notaðar aftanmálsgreinar en ekki neðanmáls-
greinar og það sem verra er þá er engin heimildaskrá heldur er gerð grein
fyrir heimildum þegar þær koma fyrst fyrir í aftanmálsgreinunum. Leiðin -
legt eins og þetta fyrirkomulag er þá má segja að það sleppi til í tímarits-
greinum en þetta er algerlega óboðleg aðferð í löngu fræðiriti eins og þessu.
Enn verra er þó að það er engin nafnaskrá í bókinni og ekki einu sinni efnis -
yfirlit. Maður veltir fyrir sér hvað í ósköpunum útgefandinn var að hugsa.
Höfundi er hins vegar hægt að óska til hamingju með skemmtilega,
fróðlega og spennandi bók um merkilega atburði. Víða hefur verið minnst
á Petsamo-förina og einstakir Petsamo-farar hafa sagt sína sögu í viðtölum
og greinum en þetta er í fyrsta skipti sem út kemur viðamikið heilstætt
fræðirit um þessa merkilegu ferð. Einkum er fengur í frásögninni af undir-
búningi ferðarinnar. Honum hafa aldrei verið gerð skil með þessum hætti.
Umbrotið er gott og myndefni fellur vel að textanum. Í því sambandi er
rétt að vekja athygli á þeim myndum sem Gunnar Cortes læknir tók, bæði í
ferðinni og í Danmörku áður en lagt var af stað, og eru ómetanlegar heim-
ildir um þessa atburði.
Guðmundur J. Guðmundsson
ritdómar222