Fylkir - 01.05.1920, Blaðsíða 139

139
Hvítt og svart.
Bækur og bókmentir.
íslendingar eru yfirleitt stoltir af sínum svonefndu bókment-
og útlendir rithöfundar hafa oft lokið lofsorði á bókvísi ís-
etldinga og stundum kallað þá skálda þjóð. En vér íslendingar
e’gUm gamlan málshátt, er segir: »Ekki verður bókvitið í askana
átið«. Og bækur Islendinga og bókvísi mun hafa sína svörtu
eins og alt annað. Eða, hvaða bækur eru almennastar og
mest lesnar? Eru það vísinda bækur og gagnleg fræði, eða létt-
v$gar lygasögur og lélegur skáldskapur?
Merkustu bækur, frumritaðar á íslenzkri tungu, eru óneitan-
ega Edda Sæmundar fróða og Landnáma, þar næst Snorra Edda,
‘agasafnið Orágás, Egils saga og Njála, sem eru alt listaverk að
®rðfæri og hugsun. En af útlögðum bókum er heilög ritning
Ueitanlega lang merkust, bæði að efni og máli, einkum er Ox-
0rd útgáfan, frá 18óó, mjög vönduð, orðfærið fegurra og rit-
/tturinn réttari, að því er mér virðist, en á nokkurri annari
utSáfu.
A meðal útlagðra rita, held eg yms rit, vísindalegs og hug-
^ðilegs efnis, ganga næst ritningunni, að andlegu verðmæti,
. Þvf þau hafa verulegt Og varanlegt gildi. En frumrituð vís-
lt1(larit og listaverk eru alt of fá. Hin merkustu, sem mér koma
Uu til hugar, eru rit Lærdómslistafélagsins, útg. seint á 18. öld.
’°an hafa að vísu komið út ýmsar bækur vísindalegs efnis, en
at °f slitrótt og í molum.
^Orsökin mun vera hjá alþýðu sjálfri, ekki síður en hjá leið-
SUm hennar. Fæstir vilja eða geta lagt á sig, að lesa vísinda-
, e^a heimspeki, né torskilin skáldskap, eins og Eddu; jafnvel
°Iian sjálf, eins fjölbreytt eins og hún er, mun minna lesin en
gasögur; en þar er orsökin líklega eins mikið hjá kennimönn-
m landsins eins og alþýðu, því alt til þessa hafa engar full-
10*