Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1952, Page 180

180
GUÐBRANDUR JÓNSSON
að nokkru ráði fyrir 1535, svo að ekki sé talað um, ef hann hefði þá verið búinn að vera
hér um 10 ár.
Halldór Hermannsson hefur það ranglega eftir Páli E. Olasyni,13 að hann telji síra
Jón hafa komið hingað 1535 eða árið áður, því að Páll telur beinlínis,14 einsog Jón
Þorkelsson,15 líklegt, að síra Jón hafi komið hingað 1534. Það styðst þó ekki við neitt,
nema ef vera skyldi prentár Breviarium Holense, einsog Jón úr Grunnavík greinir
frá því, en síðar kemur í ljós, að Páll byggir þó ekki á því. Setja báðir hingaðkomu
hans réttilega í samband við utanför síra Sigurðar þetta ár, en hvorugur hefur áttað
sig á því, að síra Sigurður fer út síðsumars eða haustið 1534 (eftir 23. júlí),16 svo
að þó hann hefði ráðið síra Jón hingað þegar eftir að hann kom út, er mjög ósenni-
legt, að síra Jón hafi fengið tækifæri til þess að komast hingað þá um haustið eða vet-
urinn.
Það hefur hingað til leikið nokkur nærri óþarfa efi á því, hvenær Jón Matthíasson
hafi komið hingað til lands. Mun sá efi allur stafa af margsögnum Jóns Ólafssonar úr
Grunnavík um þetta efni og um prentár Breviarium Holense. í orðabók sinni segir
hann, að Jón sænski hafi komið hingað til lands 1523.17 Nær þetta engri átt, þegar
af því, að herra Jón var þá enn ekki búinn að fá biskupsvígslu, enda kom hann ekki til
Islands fyrr en 1525. Af svipaðri ástæðu er það, að Þorkell Jóhannesson hefur fært
hingaðkomu síra Jóns sænska til áranna 1525 eða 1526,18 en fyrir því eru engin lík-
indi og því síður nothæf heimild. Þá hefur Jón úr Grunnavík síðar breytt framburði sín-
um um þetta atriði og telur Jón sænska hafa komið hingað á árunum 1530—1532.1!)
Nokkuð svipað hefur síra Gunnar Pálsson í Hjarðarholti eftir síra Eyjólfi lærða á Völlum
og sama segir Harboe.20 Heimild þeirra er þó ónýt, enda nær þetta ekki nokkurri
átt. Um prentár Breviarium Holense segir Jón úr Grunnavík í uppskriftinni á titlum
þess. lokatitlinum — colophon, að það sé 1534,21 en í annarri og yngri heimild frá
hendi sama manns segir, að prentárið hafi verið „1535—6 eður 7“.22 Árin 1534 og
1535 koma þó ekki til greina, því að síra Sigurður fór utan um haustið 1534 og hefur
því ekki komið heim fyrr en haustið eða sumarið 1535, og hefur Jón sænski þá að
sjálfsögðu verið í för með honum. Enda þótt ekki sé hægt að sanna það, að Jón sænski
hafi komið til íslands 1535, virðist það samt vera fullkomlega öruggt, vegna þess að
ógerningur er að finna nokkurt annað líklegt tækifæri, sem hann hefur getað haft til
að komast hingað, enda styðst sú skoðun fast við það, að Jón kemur fyrst við skjöl
hér haustið 1535. Páll E. Ólason heldur því fram,23 að Breviarium Holense hafi verið
prentað 1. maí 1535, fremur en 1536, en gáir þar ekki að því, að síra Jón hlýtur að
hafa komið hingað vorið eða sumarið 1535, svo að 1. maí það ár kemur ekki til
greina. Hins vegar er 1. maí 1536 hið fyrsta, sem kemur til greina, en þó naumlega,
eins og að verður vikið.
Það er óvíst, hvort Jón sænski hafi verið prestur, er hann kom hingað til lands, en
það er síður en svo ólíklegt, því að hinir fyrstu prentarar, ekki sízt á Norður-Þýzka-
landi og Norðurlöndum, völdust sérstaklega úr hópi kennimanna. En hvernig sem því
hefur verið varið, þá hefur Jóni sænska verið lofað Breiðabólstað í Vesturhópi, sem