Náttúrufræðingurinn - 1980, Síða 41

Annars staðar hef ég aðeins séð gulönd
um varptimann við Straumfjarðará.
Sigurður Helgason hefur tjáð mér, að
hún sjáist sjaldan við ár á Skógarströnd.
Haförn (Haliaeetus albicilla) varp áður
fyrr víða á svæðinu. Meöal gamalla
arnarvarpsstaða frá 19. öld í Hnappa-
dalssýslu má nefna Eskigrasey í landi
Litla-Hrauns í Kolbeinsstaðahreppi,
Þórishamar, eina jsrjá varpstaði í Eld-
borgarhrauni og einn í Rauðhálsa-
hrauni. Það, sem af er þessari öld, hafa
ernir einnig orpið á nokkrum fleiri stöð-
um i Hnappadalssýslu. M.a. hefur Sig-
urður bóndi Kristjánsson að Hrísdal í
Miklaholtshreppi tjáð mér, að allt fram
undir 1918 hafi arnarhjón orpið i
Smjörhnjúk á Seljafelli. Taldi Sigurður
að þessi hjón hefðu farist af eitri. Þá
urpu arnarhjón um langt árabil í svo-
nefndum Arnarstöpum i Eldborgar-
hrauni. Síðast urpu ernirnir þar 1916,
cn jjað ár var annar þeirra skotinn.
Albert Guðmundsson frá Heggstöðum
skýrði mér frá þvi, að líkur væru fyrir að
örn hefði orpiö í Hraunholtahnúkum
syðri í Hnappadal árið 1920. Á tímabil-
inu 1920—1960 er ekki vitað til að ernir
hafi orpið í Hnappadal.
I Snæfellsnessýslu hafa ernir orpið
víða fram á jjennan dag. Má oft sjá erni
á flugi með þjóðveginum á Skógar-
strönd. Um orsakir fækkunar arnarins
liefur verið mikið rætt og ritað. Skal að-
eins minnst á eitt atriði, sem ekki hefur
komið nægilega fram, en [jað er ónæði
við hreiður. Ernir eru sérstaklega við-
kvæmir um varptímann. I fuglafriðun-
arlögunum eru sérákvæði um truflun
við hreiður fjögurra tegunda, en þær eru
haförn, fálki, haftyröill og snæugla. Má
ekki undir neinum kringumstæðum
ónáða tegundir jjessar við hreiður
jjeirra.
Fá 1 k i (Falco ruslico/us) er hér sjaldgæfur
varpfugl. Er sennilegt, að aðeins tvenn
hjón hafi orpið i Hnappadalssýslu sum-
arið 1957. Eigi að síður sjást fálkar alloft
á flugi víðast hvar um sýsluna.
Smyrill (Falco columbarius), sem sums
staðar hér er kallaður „litli skratti“,
verpur sennilega allvíða í sýslunni,
einkum í klettaborgum og í giljutn.
R j ú pa (Lagopus mutus) verpur í
rjúpnaárum nærri hvar sem er frá fjöru
til fjalls. Hinn 22. júní 1953 fann ég
hreiður með 12 unguðum eggjum á
þúfu í mýrarflóa aðeins 25 m frá
ströndinni nálægt Syðra-Skógarnesi. Á
láglendinu heldur rjúpan sig Jjó frekar
við gróna hraunjaðra, og jjar sem birki-
gróður er. Um varptímann hef ég séð
rjúpu á hálendinu, m.a. við rætur
Svörtufjalla.
Tjaldur (Haematopus ostralegus) er ein-
kennisfugl hinna sendnu stranda, jjar
sem útfiri er. Við strendur Hnappa-
dalssýslu er varla til sá hólmi eða eyja,
jjar sem tjaldur verpur ekki. Þá verpur
tjaldur viða mjög þétt við Grundarfjörö
og annars staðar, þar sem ströndin er lág
og útfiri nokkurt. Ifann verpur enn
fremur víða á melum og valllendis-
grundum töluvert frá sjó. Allstórir hóp-
ar tjalda halda sig við strendurnar að
vetrarlagi.
Heiðlóa (Charadrius apricarius) er mjög
algengur varpfugl um allt láglendið, en
fækkar eftir því sem ofar dregur. Heið-
lóu hef ég séð hæst yfir sjó í um 650 m
119