Náttúrufræðingurinn - 1980, Page 165

Fyrstu kofurnar fara að sjást á sjó upp
úr 10. ágúst. í ágústlok hefur lundum
fækkað mjög mikið við vörpin.
Teista (Cepphus grylle): Eins og áður
segir, voru rannsóknir á teistu mitt
aðalverkefni, og er því kaflinn um hana
nokkuð ýtarlegri en um hinar tegund-
irnar.
Strjálingur af teistum sést á veturna
við Flatey, en ekki í neinum mæli fyrr en
líða tekur á útmánuði. Teistur byrja að
safnast saman við vörpin í mars (1976:
11.3.; 1977: 7.3.), eða 9—10 vikum fyrir
varptíma. Þetta fer liklega nokkuö eftir
veðráttu. Varp hefst í 3ju viku maí
(1975: 18.5.; 1976: 21.5.; 1977: 17.5.), en
um 50% allra para voru fullorpin um
mánaðamótin maí/júní.
Varpsaga teista á Flatey er nokkuð
sérstök. Þannig segir R.Fl., að teistur
hafi verið sérstaklega algengar á Flatey
1908 og orpið alls staðar með strönd-
inni. Sveinn Gunnlaugsson (munnl.
uppl.) segir teistur hafa verið mjög al-
gengar fyrstu þrjá áratugi núverandi
aldar.
Á fimmta áratugnum hafði teistum
fækkað mjög á Flatey, eða í aðeins 4—5
pör. Fléldust aðeins fá pör þar til 1966,
er teistum tók að fjölga. Síðan hefur
teistum fjölgað óvenju mikið, og virðist
stærsta stökkið uppá við hafa orðið árið
1971, þótt engar tölur séu til frá því
ári.
Teistur eru ekki nálægt því eins al-
gengar í hinum eyjum athuganasvæðis-
ins. Fjöldi teistupara í öðrum eyjum en
Flatey var ákvarðaður í júlí/ágúst um
leið og ungar voru merktir. Ég hef því
fyrst og fremst fundið hreiður, þar sem
ungar komust á legg, en fæst þeirra, sem
misfórust. Það eru því einungis lág-
markstölur sem eru til fyrir aðrar eyjar
en Flatey.
Fjölgun hefur átt sér stað í hinum
eyjum athuganasvæðisins, eins og á
Flatey svo og víðar í Flateyjarhreppi.
Tafla II sýnir fjölda teistupara í eyjum
athuganasvæðisins á áratugnum
1940/50 og eftir því sem vitað er fram til
1974. 5. mynd sýnir hins vegar fjölda og
varpdreifingu 1975—1978. Eins og
myndin sýnir, virðist fjöldinn á Flatey
nú hafa náð jafnvægi. Á Flatey er nú
stærsta teistubyggð sem vitað er um á
Islandi.
Ástæðurnar fyrir þessum langtíma-
sveiflum í fjölda teista eru auðvitað ekki
fyllilega kunnar. Hugmyndir eru uppi
þess efnis, að rottur (Rattus norvegicus) og
minkar (Mustela vison) hafi að miklu leyti
valdið þessum sveiflum. Mun ég ræða
þetta nánar síðar.
Fyrstu teistuungar sáust á sjó um 20.
júlí, en aðalútleiðslutíminn var fyrstu
daga ágústmánaðar. Um 20. ágúst
voru flestir ungar komnir á sjó, en vitað
er til þess, að ungi var enn í hreiðri
seinast í ágúst, þá um 15 daga gamall.
Hann hefur átt eftir um 20 daga í
hreiðrinu, miðað við eðlilega dvöl unga í
hreiðri.
Mikið átak var gert í merkingum á
teistum á árunum 1973—1978 (1973 af
'Frausta Tryggvasyni). Á þessu tímabili
voru 1873 teistur merktar á F’latey en
441 i öðrum eyjum athuganasvæöisins
og á sjó við eyjarnar.
Nokkur vitneskja hefur fengist um
ferðir teistunnar af merkingunum, t. d.
hafa tvær verið skotnar við SV. Græn-
land (sjá Ævar Petersen 1977) og 2 við
austurströnd Grænlands.
Teistukofur fara einförum eftir að
þær hafa yfirgefiö holurnar seinni hluta
243