Samvinnan - 01.09.1927, Page 111

SAMVINNAN
265
ur eru til að þessi rafvirkjun hefði enn ekki verið komin
í framkvæmd, hefði ekki gamall, efnaður maður, sem ný-
lega er dáinn á þessu sjúkraskýli, mælt svo fyrir, að stöð-
inni yrði komið upp og hún kostuð af hans fé. Og gamall
bóndi á Síðu, þessu mjög kunnugur, sagði mér, að gefand-
inn hefði einnig mælt svo fyrir, að Bjarni í Hólmi yrði
fenginn til að setja upp stöðina.
Síðari rafstöðin, sem eg var við með Bjama, var á
Blómsturvöllum í Fljótshverfi. Þar var fallhæðin 25 m.
Vatnsmagnið minst 16 lítra á sek. Vírleiðsla heim að
bænum um 70 m. Vídd á vatnsrörum 14 cm. og lengd á
þeim 110 m. Vatnsrör þessi, sem notuð voru, eru stafa-
rör, sívöl og plægð saman úr tré. Síðan vafin utan með
vír, og bikuð. Þessi rör hafa Skaftfellingar oft smíðað,
en aldrei þótt það borga sig eða vera eins trygg fyrir
leka og þau útlendu. Þó eru þessi rör oft hinn stærsti út-
gjaldaliður við rafveituna. Kostar stundum hver meter í
rörunum frá 12—18 kr. eftir gildleika. Vatnsvélina (Tur-
bin) hafði Bjarni sjálfur smiðað. Stöðvarhúsið var inn-
anmáls fullir 2X2 m. og hlaðið úr torfi og grjóti með
steyptu gólfi og helluþaki. Þessi stöð átti að hafa 4 hest-
öfl og kostaði aðkeypt efni um fjögur þús. kr. Þess ber
að gæta, að stöðin hefði kostað lítið meira, þó hún hefði
framleitt 5—7 hestöfl, ef fallhæð eða vatn hefði verið
meira.
Fjögra hestafla stöð getur nægt á smærri sveita-
heimilum til ljósa, suðu og hitunar, en varla ætti þó að
leggja upp með minna.
Tvennskonar vatnsvélar hafa Skaftfellingar notað.
Báðar eru þær amerískar uppfundningar. Önnur gerðin
er nefnd Francis turbin. Hún er ætluð fyrir mikið vatn
og litla fallhæð. Hin vatnsvélin heitir Pelton turbin., og
er sú gerð einfaldari og ódýrari í innkaupum. Hún er
notuð við mikla fallhæð og tiltölulega lítið vatn. Þessar
vatnsvélar hefir Bjami í Hólmi báðar smíðað, þó fleiri
Pelton vatnsvélar, því þær eiga oftar við staðhætti hér
á landi. Þó smíði vatnsvélanna sé æði margbrotið og