Andvari - 01.01.1992, Side 172

170
GUNNARJÓHANNES ÁRNASON
ANDVARI
a.m.k. hvetur hann enginn til fararinnar. Hákon í Grímsdal og tveir vinnu-
menn hans slást í för með Benedikt í byrjun, en ekki til að koma honum til
hjálpar, heldur að notfæra sér krafta Benedikts til að smala saman sauðum
sínum.
Skömmu síðar er aftur vikið að hinu siðferðilega eðli þessa ferðalags.
Benedikt er nýlagður af stað í góðu veðri og framundan er hvítfreðin jörð-
in í hátíðarskrúða. Hann staldrar við og virðir fyrir sér fjallasveitina þenn-
an fyrsta sunnudag í aðventu. Og svo segir í sögunni:
Aðventa! . . . Benedikt tók sér orðið í munn af stakri varfærni, þetta mikla hljóðláta
orð, furðulega annarlegt og þó um leið innfjálgt, sennilega það orð er snart hann
dýpra en öll önnur. Hverju það bjó yfir var honum að vísu alls ekki ljóst, nema að
það fól í sér að einhvers væri vant en eftirvænting á næsta leiti, undirbúningur ein-
hvers betra - það fór ekki milli mála. Eftir því sem árin færðust yfir hann var sem allt
hans líf væri orðið ein aðventa. Pví hvað var líf hans, rétt á litið, hvað var líf manns-
ins á jörðinni ef ekki ófullkomin þjónusta sem helgaðist af bið eftir einhverju betra,
eftirvænting, undirbúningi - þeirri ákvörðun að láta gott af sér leiða. (bls. 12)
Það er ástæða til að skoða betur hvernig þessi stutti kafli er byggður áður
en við snúum okkur að inntaki hans. Hann byrjar á beinni tilvitnun, eða
því sem næst - aðventa. Og það er sagt að orðið hafi sérstaka þýðingu fyrir
Benedikt, það snertir hann dýpra en öll önnur. Síðan er reynt að útskýra
hvað það er sem snertir hann svo djúpt. Það er alls ekki ljóst, en sögumað-
ur gerir tilraun til að túlka þá sérstöku merkingu sem það hefur fyrir Bene-
dikt - að einhvers væri vant, undirbúningur einhvers betra. En eftir það
koma tvær málsgreinar sem eru nokkuð annars eðlis. Sögumaður leggur út
af orðinu aðventa og bendir á þá sérstöku merkingu sem það hefur fyrir
Benedikt og yfirfærir það á líf hans, það var sem allt hans líf vœri orðið ein
aðventa. Þessi yfirfærsla merkingar er síðan útskýrð með því að segja - því
hvað var líf hans ef ekki ófullkomin þjónusta, o.s.frv. En svo er eins og
hann spyrji, hvort það sem við segjum um Benedikt, megi ekki einnig segja
um líf mannsins á jörðinni yfirleitt. Þannig sjáum við í þessum litla kafla
stigvaxandi alhæfingar. Kaflinn byrjar á beinni lýsingu á þeim tilfinningum
sem hrærast með Benedikt; hin sérstaka merking orðsins er yfirfærð á líf
Benedikts og dregin sú ályktun að það sem eigi við um Benedikt eigi jafn-
vel við um líf mannsins á jörðinni. í síðustu málsgreininni er þó eins og
sögumaður hiki og varpi jaessari síðustu alhæfingu fram sem spurningu.
Ekki beinni spurningu þar sem vonast er eftir svari, heldur eins og þegar
maður spyr, til að geta síðan bætt við í lokin - finnst þér það ekki? er það
ekki einmitt þetta sem þú ert að hugsa? Það er eins og sögumaður sé ekki
lengur að lýsa atburðum sögunnar og túlka þá, heldur snúi sér að les-
andanum og ávarpi hann beint og sé að leiða hann áfram, gefa til kynna
hvernig hann vilji að sagan sé skilin.