Andvari - 01.01.1994, Blaðsíða 132

130
GUNNAR KARLSSON
ANDVARI
koma nokkur viðburðarík ár þegar konur ryðja sér til rúms í bæjarstjórn
Reykjavíkur, öðlast jafnrétti til skólagöngu og embætta og kosningarétt til
Alþingis. Pær gangast líka fyrir byggingu Landspítala, og í tengslum við
það mál koma upp á yfirborðið erfið ágreiningsmál um störf og stefnu
kvenréttindasamtaka eftir að grundvallarmannréttindum er náð. Á þessu
skeiði fjallar bókin um meginatriði kvenréttindabaráttu í málefnasniði. Síð-
ar eru nokkrir kaflar um einstök verkefni svo sem Vinnumiðstöð kvenna,
Mæðrastyrksnefnd, Mæðrafélagið, launamál, skattamál, tryggingamál, út-
gáfustarfsemi og fjármál félagsins. Annars er bókin frásögn af hverjum
landsfundinum eftir annan, yfirlitskaflar um félagsstarfið á ákveðnum tíma-
bilum, æviágrip formanna félagsins og yfirlit um samtök og stofnanir sem
félagið hefur átt aðild að. Mörgu áhugaverðu og mikilvægu er þar hreyft,
en skipulagning efnisins stendur í vegi fyrir að skýrar meginlínur í sögu
kvenréttindabaráttunnar komi í ljós. Upplýsingar um meginatriði eins og
fjölda félagskvenna og skipulag samtakanna eru til dæmis dreifðar um alla
bók og nægja tæpast til að skapa samfellda heildarmynd þótt þeim sé safn-
að saman. Afskipti af einstökum málum verða líka vandfundin með þessu
móti. Ekki bætir úr að engin atriðisorðaskrá er í bókinni, þótt mikla hjálp
megi hafa af skrá um viðfangsefni landsfunda á bls. 472-74. Þá verður mjög
útundan sú kvenréttindabarátta sem ekki var háð á vettvangi Kvenrétt-
indafélagsins, svo að bókin reynist standa illa við það fyrirheit formálans
að fjalla almennt um kvenréttindabaráttu þessarar aldar. Sérkennilegasta
og umsvifamesta framtak íslensku kvenréttindahreyfingarinnar, Samtök
um kvennalista, eru þannig varla nefnd.
Ég kenni þessa annmarka hógværð höfundar. Sigríður lætur landsfundi
félagsins og formannaskipti ráða skipulagi verks síns að miklu leyti en tek-
ur sér ekki myndugleika til að gera það sjálf.
Tengsl við almenna þjóðarsögu verða líka oft helst til rýr vegna þess
hvað höfundur heldur sig strangt við heimildir sem hafa orðið til á vett-
vangi Kvenréttindafélagsins. Stofnunarsöguhöfundur er hér í sama vanda
og ævisöguhöfundur: starf stofnunarinnar snertir ævinlega margt sem gerð-
ist utan hennar, og sé þessi snerting ekki skýrð og greind verður sumt
torskilið í stofnunarsögunni. Á fyrsta landsfundi Kvenréttindafélagsins,
1923, „voru fundarkonur á einu máli um að heimilum mætti ekki ætla meiri
fræðslu en þá átti sér stað, eða til 10 ára aldurs . . .“ (152) Lesendur skilja
ekki hvers vegna í ósköpunum konurnar voru að tjá sig um þetta, sé þeim
ekki sagt að árið áður hafði komið fram og hlotið verulegt fylgi á Alþingi
frumvarp um að fresta framkvæmd barnafræðslulaganna frá 1907 og leggja
á heimilin og prestana ábyrgð á allri barnafræðslu til fermingaraldurs.4 í
frásögn af Menningar- og minningarsjóði kvenna eru taldir upp styrkir úr
sjóðnum (222): „Árið 1979 voru enn veittir tveir styrkir, annar 200 þúsund