Andvari - 01.01.1994, Blaðsíða 110

108
SVEINN YNGVl EGILSSON
ANDVARI
klassísku búnaðarbálka (georgískan skáldskap) þar sem ort var á fræðandi
og hagnýtan hátt um bændalíf og sveitastörf. Línurnar í þessum síðari
Hulduljóða-hætti Jónasar eru styttri en í þeim fyrri, fjögur ris í stað fimm
og þar gætir mjög grípandi runuríms (ababccdd). Þetta er léttur og leikandi
bragur, minnir um margt á línur alþýðlegra hátta eins og ferskeytlu og
sagnadansa.
Raunar vísar Jónas í sagnadansa með hinu fræga stefi sem hann lætur
smalann hefja 28. og 30. erindið á: „Það var hann Eggert Ólafsson . . .“
Þetta má heita formúla í ýmsum sagnadönsum, þar sem erindi hefjast ein-
mitt á orðunum „Það var hann . . .“ að viðbættu einhverju mannsnafni.
Einnig má benda á hvernig Jónas notar anafóru eða forklifun til að ljá ljóð-
um smalans alþýðlegt yfirbragð: orðalagið „kvað hann . . .“ er notað hvað
eftir annað fremst í línu í 28. og 29. erindi. Hér vinna því bæði bragurinn og
stílbrögð að því að árétta alþýðlegan einfaldleikann í orðum smalans.
Þó að ljóð Eggerts (17.-20. erindi) hafi líka einfalt yfirbragð og séu ort
undir sama bragarhætti og ljóð smalans eru þau ívið hátíðlegri. Jónas beitir
þar því óvenjulega stílbragði (sem hann beitir líka eftirminnilega í Dalvísu)
að láta ljóðmælandann nota hina fornu fleirtölu „vér“ og „þér“ þegar hann
ávarpar náttúrleg fyrirbæri. Ólíkt því sem er í mannheimum veldur þetta
ekki aukinni fjarlægð milli þeirra sem í hlut eiga heldur upphefur náttúr-
una og gefur til kynna að ljóðmælandinn líti á hana sem jafnoka sinn. Hér
nýtist Jónasi líka sú sterka hefð í pastoral elegíu að þar ríkir óvenjuleg sam-
kennd náttúru og manns. í þessari kvæðahefð er algengt að fulltrúar nátt-
úrunnar gráti hinn gengna mann (sbr. tár Huldu - náttúruandans - í 11. er-
indi), en hér birtist gagnkvæm samúð einnig í tali Eggerts við blóm og jurt-
ir (17. erindi):
Smávinir fagrir, foldarskart,
fífill í haga, rauð og blá
brekkusóley! vér mættum margt
muna hvurt öðru’ að segja frá;
prýði þér lengi landið það
sem lifandi guð hefir fundið stað
ástarsælan, því ástin hans
alls staðar fyllir þarfir manns.
Stuttar, látlausar línur og grípandi rím koma hér vel til skila þeim upphafna
einfaldleika og trúnaðartrausti sem felast í orðum Eggerts. Það er ekki út í
loftið sem Jónas skiptir um bragarhátt þegar hið hyggjuþunga skáld þagnar
og léttari andi líður inn á sviðið.