Andvari - 01.01.1994, Blaðsíða 133

ANDVARI
ÞRJÁR SÖGUR ÚR FRBLSISBARÁTTUNNI
131
krónur . . . og hinn 100 þúsund krónur . . . Árið 1981 voru veittar 8 þúsund
krónur til tveggja kvenna . . .“ Þeir sem muna eða hafa lært um verðbreyt-
ingu krónunnar árið 1981 átta sig auðvitað á þessari skyndilegu lækkun
styrkjanna. Fyrir öðrum hlýtur hún að vera ráðgáta.
Auðvitað má kalla þetta smáatriði, og það gerir höfundur í raun með því
að skýra þau ekki. En þá hlýtur maður að spyrja: Hvers vegna er höfundur
að segja frá þeim úr því að ekki er ómaksins vert að gera þau skiljanleg?
Á mörgum mikilvægari atriðum eru tök höfundar líka helst til laus.
Þannig er eðlilega víða drepið á launamun karla og kvenna (119-20, 245-56,
345, 378). En hvergi er tekið á því hve mikill þessi munur var á hverjum
tíma; varla einu sinni nefnd dæmi um það, eftir að kvenréttindahreyfingin
hófst. Um þetta hefði meistari Þórbergur sagt að höfundur kynni ekki að
beita nákvæmni.5
Það dregur líka víða úr kraftinum í sögu Sigríðar að hana vantar rök og
dæmi þess sem hún heldur fram og vísast er satt og rétt. í lok kaflans um
launamál er til dæmis þessi klausa (256):
Á hinn bóginn þarf ekki að draga í efa að skýringuna á því hve árangurslítil baráttan
fyrir launajafnrétti var er að finna í viðhorfum til launavinnu kvenna. Lífseig viðhorf
voru þau að giftar konur ættu ekki að vinna utan heimilis nema brýna nauðsyn bæri
til og karlar voru taldir fyrirvinnur heimilanna. Þeim fannst sér meira að segja stór-
lega misboðið ef þeir gátu ekki séð fjölskyldu sinni farborða. Tekjur einnar mann-
eskju áttu að duga til framfærslu fjölskyldunnar og konur höfðu því ekkert að gera
við kaup á við karla. Þessi viðhorf voru við lýði alls staðar, jafnt í verkalýðsstéttum
sem öðrum stéttum og ekki síst meðal kvenna sjálfra.
Allir sem eru komnir yfir miðjan aldur kannast við þetta viðhorf. Samt
hefðu ummæli höfundar öðlast margfaldan sannfæringarkraft ef þau hefðu
verið studd tilvitnun í einhvern sem tjáði þau, helst hiklaust og eins og
sjálfsagðan hlut. Mig rámar í að ég hafi einhvern tímann, eftir 1980, lesið í
Þjóðviljanum viðtal við konu sem ók strætisvagni í Reykjavík. Hún var
spurð hvort henni þætti kaupið ekki lágt, og hún svaraði, að því er virtist í
fullri alvöru, að það væri bærilegt fyrir konu en hlyti að vera óþolandi lágt
fyrir karlmenn. Slíka vitnisburði vantar tilfinnanlega í bók Sigríðar. Þeir
yrðu sjálfsagt ekki sóttir í stofnunarheimildir Kvenréttindafélagsins. Hér
vantar enn umfangsmikla könnun á afstöðunni til stöðu kvenna eins og
hún hefur birst í almennri þjóðfélagsumræðu.
Á hinn bóginn verður auðvitað að viðurkenna að Sigríður leggur mikil-
vægan grunn að sögu kvenréttindahreyfingar 20. aldar í bók sinni. Ef hún
kemst skemmra en karlarnir, sem skrifa um eldri frelsisbaráttu karla, að
móta samfellda sögu, þá stafar það vafalaust einkum af því að hún er að
ryðja ógreiðari braut en þeir. Stofnunarsögur eru oft heldur dauflegt lestr-
arefni, en þær gera afar mikið gagn í sagnfræðiritun. Og sá mikli áhugi sem